Akademia polskiego filmu

Grywał w zespołach gwiazd polskiego rocka – Tadeusza Nalepy i Czesława Niemena, ale mimo młodego wieku był już zbyt dużą indywidualnością twórczą, by na dłużej w nich pozostać. Choć jego SBB było supergrupą skupiającą fantastycznych muzyków – Apostolisa Anthimosa, Jerzego Piotrowskiego – ostateczne artystyczne piętno nadawał jej Skrzek, zarówno jako kompozytor, jak i instrumentalista oraz wokalista.

Jest Ślązakiem, urodził się 2 lipca 1948 roku w Siemianowicach i całe swe życie związał z tą częścią naszego kraju. „Na pewno jestem Polakiem. W spisie wskażę narodowość polską i śląską przynależność etniczną. Czuję się Ślązakiem, ale łączę to z przynależnością do Polski i z polskością. To dla mnie jasna sprawa. My, Ślązacy, mamy przecież swoją tożsamość” – mówił na łamach „Gazety Wyborczej”. Jakże przejmująco brzmi kompozycja jego młodszego, nieżyjącego już brata – Jana, zwanego „Kyksem” – „O mój Śląsku”, którą obaj Skrzekowie wykonali na wspólnie nagranej płycie „Dwa braty”: „O mój Śląsku, umierasz mi w biały dzień / O mój Śląsku, niszczą cię twe fabryki / O mój Śląsku, niszczą twe serce zielone płuca twej duszy…”.

Życiowe – i artystyczne – kroki powiodły braci różnymi drogami: Józef od najmłodszych lat uczył się gry na fortepianie, ukończył średnią szkołę muzyczną w Katowicach i rozpoczął naukę w konserwatorium, urodzony pięć lat później Jan muzykował wyłącznie amatorsko. Gdy zmarł im ojciec, starszy brat rzucił muzyczne studia i zaczął grać zawodowo, najpierw w zespole towarzyszącym indonezyjskiej piosenkarce Mariolaine, później w grupie Breakout, młodszy – poszedł do pracy do kopalni, by po kilku latach też wylądować na scenie jako muzyk zawodowy (Śląska Grupa Bluesowa).

Kariera muzyczna Józefa Skrzeka to przede wszystkim zespół SBB, czołowa grupa polskiego rocka progresywnego lat siedemdziesiątych, kilkakrotnie reaktywowana (przed dwoma laty zespół wystąpił w swym pierwotnym składzie podczas Jazzu nad Odrą we Wrocławiu). Z nie mniejszym powodzeniem artysta uprawia twórczość solową. Poważne w niej miejsce zajmują kompozycje do filmów i spektakli teatralnych oraz telewizyjnych. Wszystko zaczęło się od pracy dyplomowej Piotra Szulkina w łódzkiej Szkole Filmowej – Przed kamerą SBB (1974), rok później reżyser zrealizował 10-minutowy dokument Zespół SBB (1975). Następnie Skrzek napisał muzykę do kilku dokumentów –  Taki układ (1975) Piotra Andrejewa, Ołowica (1976) Bohdana Mościckiego, Czeka na nas świat (1978) Krzysztofa Riege.

Zilustrowanie muzyką Narodzin (1975), krótkiej, niezwykle interesującej fabuły Piotra Szulkina, rozpoczęło dłuższą współpracę z tym reżyserem. Skrzek nie tylko skomponował – wspólnie z Zygmuntem Koniecznym – muzykę do Golema (1979) oraz fragment ilustracji muzycznej do Wojny światów. Następnego stulecia (1981), ale i pojawił się – w roli muzyka – w obu filmach. Zrealizowanej w 1981 roku Wojnie światów… nie udało się wejść na ekrany przed wprowadzeniem stanu wojennego, zagościła na nich dopiero  dwa lata później, zaś nakręcone przez Jerzego Skolimowskiego czternaście lat wcześniej Ręce do góry (1967), z uaktualniającą dokrętką z 1981 roku (z muzyką Skrzeka), ponownie trafiły na półki i zostały z nich zdjęte dopiero w 1985 roku.

Pośród kompozycji Skrzeka szczególne miejsce zajmuje muzyka do filmów – również Ślązaka – Lecha Majewskiego, notabene tworzona wspólnie z renesansowo uzdolnionym reżyserem. W Pokoju saren (1997), Angelusie (2001), Ogrodzie rozkoszy ziemskich (2003), Szklanych ustach (2006), Młynie i krzyżu (2010), Oniricy (2013) to właśnie muzyka często prowadzi narrację opowieści. Wydaje się, że Skrzek i Majewski to także dwa artystyczne „braty”.

Jerzy Armata