Krystyna Janda
Krystyna Janda w filmie „Człowiek z żelaza", fot. Renata Pajchel, źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/
Jedna z najwybitniejszych aktorek polskiego kina. Jej filmografia (polska i zagraniczna) obejmuje kilkadziesiąt tytułów.
Dzięki brawurowej roli Agnieszki w Człowieku z marmuru Wajdy stała się ikoną kina moralnego niepokoju. Aktorską klasę potwierdziła kreacją w Przesłuchaniu Ryszarda Bugajskiego, nagrodzoną w Cannes po latach przetrzymywania filmu na półkach przez PRL-owską cenzurę.
Rozchwiana emocjonalnie, uciekająca od samotności w alkohol i ramiona kolejnych mężczyzn bohaterka Kochanków mojej mamy; walcząca z ograniczeniami własnego kalectwa poetka Jadwiga Stańczakowa w Parę osób, mały czas; zamartwiająca się losem córki na wydaniu Irena w Rewersie – te i inne postaci Jandy łączy wewnętrzna siła, determinacja, z jaką mierzą się z życiem.
Do Tataraku Wajdy wniosła więcej niż tylko talent aktorski, fragment własnego życiorysu przekuwając w sztukę. Reżyser, właścicielka Teatru Polonia.
Cytaty
-
Radziwiłowicz i Janda to para, której Człowiek z marmuru zawdzięcza najwięcej. Oddali oni temu filmowi całą szczerość i odwagę młodości oraz swoją pierwszą miłość do kina. Dla nich stalinizm to była bajka o żelaznym wilku. Dlatego, stopniowo odkrywając przeszłość, potrafili tak dobrze pokazać widowni w kinie to, czego się sami równocześnie nauczyli. Krystyna Janda bez reszty oddała się postaci Agnieszki. Z zachwytem patrzyłem, jak każdego dnia uczyła się czegoś nowego od nas wszystkich, jak wchodziła w rolę reżysera, który (jak ja sam) dąży wszelkimi sposobami do wytkniętego celu. Na planie nie odrywałem od niej wzroku, co utwierdziło ją w przekonaniu, że może sobie pozwolić na wiele. Były głosy w ekipie, że Janda gra karykaturalnie. Nie zgadzałem się z tym ani przez chwilę, chciałem mieć na ekranie współczesność, nie tylko w zdjęciach i sposobie narracji, ale przede wszystkim w sposobie zachowania Agnieszki. Wiedząc, że młoda widownia jej oczami będzie patrzeć na wyciągnięty z lamusa temat o przodowniku pracy, najbardziej właśnie liczyłem na jej sposób zachowania przed kamerą.
Andrzej Wajda, Moje filmy, Warszawa 2008 -
Postać Agnieszki w Człowieku z marmuru nie jest prostym odwróceniem tradycyjnego modelu polskiej kobiecości, ale raczej nieustanną grą ze stereotypami ról płciowych. (...) Jej nadaktywność i agresja, które zazwyczaj są interpretowane jako podważające jej kobiecość, powinny być widziane raczej jako wyraz dylematów doświadczanych przez pokolenie lat 50. w latach 70. (...) Najbardziej zapadający w pamięć wizerunek silnej, politycznie aktywnej bohaterki stworzyła Janda w Przesłuchaniu (Nagroda za Najlepszą Rolę Kobiecą na festiwalu w Cannes w 1989 roku). Lekkomyślna piosenkarka kabaretowa (doskonałe ucieleśnienie stereotypowej „głupiej blondynki”) doświadcza przemiany w świadomą politycznie postać, która zachowuje godność ludzką w systemie stalinowskiego więzienia.
Elżbieta Ostrowska, Krystyna Janda: The Contradictions of Polish Stardom, Indiana Slavica Studies, Bloomington 2006
