Akademia polskiego filmu

„Kiedy w roku 1956 poznała znakomitego operatora filmowego i profesora łódzkiej szkoły filmowej i została jego małżonką, przesiadywała całymi godzinami na planie filmowym, gdy kręcił filmy. Patrzyła i przeżywała każdą rolę wraz z wykonawcami. Wtedy dopiero zapragnęła zostać aktorką” – pisze Witold Sadowy we wspomnieniu pośmiertnym na łamach „Gazety Wyborczej” (nr 222/2011).

Urodziła się 10 czerwca 1924 roku w Wilnie – zmarła 17 września 2011 roku w Warszawie. Absolwentka Wydziału Mechanicznego Politechniki Łódzkiej (1955). Do uprawiania aktorstwa namówił ją Henryk Boukołowski, z którym wspólnie występowała na deskach teatrów w czeskim Cieszynie i Bielsku-Białej (1965-1966), a następnie założyła Teatr Adekwatny. Zajęła się także reżyserią teatralną.

Po raz pierwszy pojawiła się na ekranie – w epizodzie – w Matce Joannie od Aniołów (1960) Jerzego Kawalerowicza, a pierwszą główną rolę zagrała w telewizyjnym filmie Ryszarda Bera Przez dziewięć mostów (1971), udanej adaptacji powieści Wiesława Myśliwskiego Nagi sad. Znakomitą kreację stworzyła – wcielając się w tytułową bohaterkę – w Matce Królów (1982) Janusza Zaorskiego, ekranizacji powieści Kazimierza Brandysa, poświęconej dramatycznym losom Łucji Król, samotnej kobiety wychowującej czterech synów, na tle równie dramatycznych losów kraju lat 1933-1956, odciskających tragiczne piętno na każdym z nich (nagroda za pierwszoplanową rolę kobiecą na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1987 roku). Przejmującą rolę matki chłopaka przypadkowo zastrzelonego podczas protestów robotniczych na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku zagrała w Skardze (1991), debiucie reżyserskim znakomitego operatora Jerzego Wójcika, prywatnie męża aktorki. Na uwagę zasługuje także jej główna rola w Smaku wody (198), niedocenionym debiucie Leszka Wosiewicza, kameralnej opowieści o kobiecie, która pragnie przewartościować swe szare, monotonne życie, a także pamiętny epizod – montażystki – w Człowieku z marmuru (1976) Andrzeja Wajdy.

Jest bohaterką dokumentu Krystyny Nawrockiej W drodze (1982).

Jerzy Armata