Akademia polskiego filmu

„Znamy się mało... więc może ja bym powiedział parę słów o sobie – najpierw. Urodziłem się... urodziłem się w Małkini, w 1937 roku, w lipcu. Znaczy, w połowie lipca... właściwie w drugiej połowie lipca, właściwie... dokładnie 17 lipca. No... to tyle może o sobie – na początek... Czy są jakieś pytania?" – tak przedstawiał się kaowiec w Rejsie (1970) Marka Piwowskiego, w którego skórę wszedł Stanisław Tym, do tego stopnia, że te parę słów poświęcił swojej osobie.

A więc urodził się 17 lipca 1937 roku w Małkini Górnej. Studiował na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej, na Wydziale Przetwórstwa w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, na kierunku rysunku i prac ręcznych w Studium Nauczycielskim, na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (egzamin eksternistyczny zdał w 1964 roku). Pracował jako robotnik w Wedlu, szatniarz i bramkarz w klubie studenckim Stodoła. Jest aktorem, reżyserem, scenarzystą, kabareciarzem, felietonistą. Współpracował m.in. ze Studenckim Teatrem Satyryków (STS), kabaretem Dudek. W latach 1984-1986 był dyrektorem Teatru Dramatycznego w Elblągu.

Zanim fantastycznie wcielił się w postać kaowca we wspomnianym Rejsie (1970) Marka Piwowskiego, zrealizowanym paradokumentalną metodą, mocno improwizowanym studium obserwacyjnym pewnego rejsu spacerowym statkiem po Wiśle oraz jego pasażerów, które stało się trafną metaforą życia w kraju tzw. realnego socjalizmu, pojawił się w rolach epizodycznych w kilku znaczących filmach: Nikt nie woła (1960) Kazimierza Kutza, Walkower (1965) i Bariera (1966) Jerzego Skolimowskiego. Od małego epizodu w komedii Poszukiwany, poszukiwana (1972) zaczęła się jego bliska współpraca ze Stanisławem Bareją. Na uwagę zasługują zwłaszcza dwa tytuły, w których zagrał po dwie role: Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (1978) – zastępcę dyrektora Krzakowskiego i kierowcę Ambasady Polskiej w Paryżu, oraz Miś (1980) – Ryszarda Ochódzkiego, prezesa klubu sportowego Tęcza i węglarza Stanisława Palucha. To bez wątpienia jedne z najlepszych komedii ukazujących groteskowość PRL-owskiego systemu. W Ryszarda Ochódzkiego wcielił się jeszcze w dwóch filmach, zrealizowanych według swoich scenariuszy: Rozmowach kontrolowanych (1991), pierwszej komedii o stanie wojennym – o tym, jak rasowy przedstawiciel nomenklatury został wykreowany na bohatera podziemnej Solidarności, oraz Rysiu (2007), swoistej kontynuacji Misia. Tamten film, w którym zagrał Tym, wyreżyserował Bareja. Tym razem po obu stronach kamery stanął Tym. Tam Tym miał problemy z paszportem, tu tymczasem ma Tym kłopoty z kasą. Jak po tym widać, kłopoty to Tyma specjalność.

W 1997 roku Izabella Kittel zrealizowała dokument poświęcony artyście, zatytułowany Tym bardziej.

Jerzy Armata