Akademia polskiego filmu

Słownik terminów filmowych, Poznań 1994

Polska Szkoła Filmowa

Marek Hendrykowski

Polska Szkoła Filmowa, (ang. Polish school) formacja intelektualno-artystyczna lat 1956-1960, która wywarła zasadniczy wpływ na rozwój kinematografii polskiej w drugiej połowie lat pięćdziesiątych i w okresie późniejszym. Głównymi twórcami „szkoły polskiej” byli: reżyserzy Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Tadeusz Konwicki, Wojciech Jerzy Has, scenarzysta Jerzy Stefan Stawiński, Kazimierz Kutz, operatorzy Jerzy Wójcik, Jerzy Lipman, Jan Laskowski, Kurt Weber, aktorzy Zbigniew Cybulski, Bogumił Kobiela, Adam Pawlikowski i in. Do najwybitniejszych filmów tego kierunku należą: Kanał (1957), Popiół i diament (1958) i Lotna (1959) Andrzeja Wajdy; Eroica (1957) i Zezowate szczęście (1959) Andrzeja Munka; Ostatni dzień lata (1958) i Zaduszki (1961) Tadeusza Konwickiego; Krzyż Walecznych (1958) i Nikt nie woła (1960) Kazimierza Kutza; Pożegnania (1958) i Jak być kochaną (1962) Wojciecha J. Hasa. Filmy spod znaku „szkoły polskiej” nie są zjawiskiem jednorodnym ani stylistycznie, ani tematycznie. Generalnie jednak, charakteryzuje je: zerwanie z estetyką kina socrealistycznego, bogata inwencja twórcza w zakresie środków filmowego wyrazu, historyzm przejawiający się obsesyjnym momentami zainteresowaniem historią postrzeganą przez pryzmat „złego losu" i nieodwracalnej klęski dziejowej przesądzającej o tragedii jednostek i zbiorowości (z czasem fatalizm ten został twórczo przełamany za sprawą ironicznego dystansu i czarnego humoru, zwłaszcza w filmach Andrzeja Munka). Znamienny wyróżnik „szkoły polskiej” stanowi również wypracowanie przez tę formację unikatowego w skali światowej wzorca swobodnej transpozycji utworu literackiego na ekran i szerzej -symbiozy filmu z literaturą. Poddana ostrej krytyce ze strony najwyższych czynników partyjnych, „szkoła polska” ulega w czerwcu 1960 odgórnej administracyjnej likwidacji. Po roku 1960 nadal jednak powstają filmy nawiązujące do jej wcześniejszych osiągnięć, np. Popioły (1965) Wajdy; Salto (1965) Konwickiego, Szyfry (1966) Hasa.

Wróć do poprzedniej strony