Akademia polskiego filmu

Czarno-białe zdjęcia w Człowieku na torze Andrzeja Munka (1956) to nie tylko najwybitniejsze osiągnięcie operatorskie Romualda Kropata – autora zdjęć filmowych i artysty fotografika, ale również jedno z najznamienitszych dokonań w historii polskiej fotografii filmowej.

Największym walorem tych zdjęć jest realizm będący efektem wyczulenia na rzeczywistość, na konkret, zarówno Munka – aż do Błękitnego Krzyża (1955) dokumentalisty, jak i Kropata, który, jak już wiemy, hołdował także medium wiernie rejestrującemu świat: fotografii.

Świat Człowieka na torze: pociągów, szyn, rozjazdów i zajezdni kolejowych, parowozowni itp. jest na ekranie prawie namacalny, niezwykle prawdziwy, mimo iż pozbawiony kolorów.

Należy też pamiętać, że w okresie realizacji Człowieka na torze – pierwszego antystalinowskiego filmu w środkowowschodniej Europie – kinematografie tej części świata, w tym polska, zarzucały fałszywą poetykę socrealistyczną, odczuwały głód prawdy. I tu też tkwi źródło realizmu głośnego dzieła Munka.

Widowni masowej Kropat znany jest przede wszystkim jako autor zdjęć do większości odcinków popularnego serialu wojennego Czterej pancerni i pies (1966, 1968, 1969). Odcinki te reżyserował Konrad Nałęcki, z którym operator już wcześniej kilkakrotnie współpracował.

Romuald Kropat urodził się 9 marca 1927 roku w miejscowości Prużana na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej, obecnie znajdującej się na terytorium Białorusi. W latach 1943-1945 (według innego źródła – 1944-1945) pracował w ZSRR w laboratorium fotograficznym. Repatriowany w 1945 roku, studiował w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi i Gdańsku, po czym został studentem i absolwentem Wydziału Operatorskiego łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Filmowej.

Na początku swej twórczej drogi Kropat znalazł się – wraz z Tadeuszem Koreckim, Władysławem Nagym, Janem Olejniczakiem, Kurtem Weberem, Mieczysławem Vogtem oraz sprawującym kierownictwo operatorskie Adolfem Forbertem – w ekipie autorów zdjęć do socrealistycznego filmu Wadima Berestowskiego, Marka T. Nowakowskiego, Jerzego Popiołka, Marii Olejniczak i Silika Sternfelda Dwie brygady (1950). Wspólnie z Kazimierzem Wawrzyniakiem sfotografował również socrealistyczny dramat szpiegowski Marii Kaniewskiej Niedaleko Warszawy (1950), zaś jako samodzielny autor zdjęć do pełnometrażowych kinowych filmów fabularnych zadebiutował Człowiekiem na torze.

W dorobku Kropata znalazło się później jeszcze tylko pięć takich filmów, wśród nich głośny (głównie dlatego, że kuriozalny) pseudowestern Wadima Berestowskiego Rancho Texas (1958), czarno-biały, ale zawierający dwie sekwencje barwne obraz Konrada Nałęckiego dla młodych widzów I ty zostaniesz Indianinem (1962) oraz w pełni kolorowa Mansarda (1963) tego samego reżysera – biograficzna opowieść o malarzu Aleksandrze Gierymskim. Współautorem zdjęć do Mansardy był Stefan Matyjaszkiewicz.

Dorobek operatorski Romualda Kropata obfituje natomiast w filmy dokumentalne, wśród których są krótko- i średniometrażowe, niekiedy fabularyzowane, dzieła Munka: Kierunek – Nowa Huta! (1951, współautor zdjęć: Jerzy Chulski), Pamiętniki chłopów (1952), słynne Kolejarskie słowo (1953, poniekąd forpoczta Człowieka na torze), Gwiazdy muszą płonąć (1954, film Munka i Witolda Lesiewicza, współautor zdjęć: Zbigniew Raplewski), barwny Niedzielny poranek (1955).

Oprócz Czterech pancernych i psa Kropat sfotografował także inne seriale i filmy telewizyjne, a zakończył karierę operatorską zdjęciami do filmu animowanego w reżyserii Jerzego Kotowskiego Gdyby Adam był Polakiem wg K.I. Gałczyńskiego (1976), dzieląc swoje obowiązki z Wacławem Fedakiem i Januszem Tylmanem.

Romuald Kropat od 1972 roku po lata 80. wykładał na Wydziale Operatorskim Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Od roku 1978 kierował tamże Katedrą Fotografii. Od 1960 roku należał do Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 1960-1970 brał udział w licznych wystawach fotograficznych w kraju i za granicą.

Zmarł 6 lipca 2008 roku. Pozostawił po sobie bogatą kolekcję zdjęć własnego autorstwa, w tym prac, za które otrzymał nagrody i wyróżnienia.

Andrzej Bukowiecki