Akademia polskiego filmu

Wit Dąbal urodził się 26 września 1955 roku w Tarnowskich Górach.

Był jednym z najzdolniejszych młodych autorów zdjęć filmowych, którzy pojawili się w kinie polskim w latach 80. XX w. Wysoką ocenę krytyków i publiczności potwierdziły trofea.

Kinowy debiut fabularny Dąbala – Wir (1983), w reżyserii Henryka Jacka Schoena, został nagrodzony za zdjęcia na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w 1984 roku.

Kolejny taki film w jego dorobku – oglądana w Akademii Polskiego Filmu Kartka z podróży Waldemara Dzikiego (1983) – przyniósł operatorowi Złote Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie w roku 1984. Wir i Kartkę z podróży połączyła Nagroda Artystyczna Młodych im. Stanisława Wyspiańskiego, przyznana Witowi Dąbalowi w 1985 roku za osiągnięcia w sztuce operatorskiej zaprezentowane w tych właśnie filmach. Trzy lata później Dąbal i Krzysztof Ptak otrzymali na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie nagrodę za zdjęcia do dokumentu Bogdana Dziworskiego Widzę (1988).

Zanim filmy te powstały, Dąbal zrobił powszechnie chwalone zdjęcia do średniometrażowego filmu telewizyjnego Filipa Bajona Wahadełko (1981). Zarówno w tym antystalinowskim dramacie psychologicznym, jak i w Kartce z podróży – przywołującej na ekran getto żydowskie z czasów okupacji hitlerowskiej – operator dał się poznać jako zwolennik takiej fotografii filmowej, która całkowicie nie odrealnia rzeczywistości, ale też biernie jej nie reprodukuje na ekranie. Kamera Dąbala, pozostawiając świat przedstawiony rozpoznawalnym, narzuca obrazom określony dla danego filmu klucz estetyczny, zgodny z duchem opowiadanej historii, atmosferą miejsca i czasu akcji, emocjami bohaterów.

I tak w Kartce z podróży niemal wszystkie sceny zostały sfilmowane w tzw. niskim kluczu oświetleniowym, oznaczającym przewagę, przeważnie znaczną, partii zacienionych nad rozświetlonymi w obrazie filmowym. Ta koncepcja z jednej strony podążała za realiami okupacyjnymi: oświetlaniem mieszkań nikłym światłem ówczesnych żarówek (stąd ciepła dominanta barwna), obowiązkowymi zaciemnieniami, z drugiej zaś – czyniła z mroczności metaforę grozy tamtych czasów, zwycięstwa śmierci nad życiem, strachu mieszkańców getta.

Wit Dąbal ukończył w 1979 roku studia na Wydziale Operatorskim Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Będąc jeszcze studentem współpracował z autorem zdjęć Krzysztofem Ptakiem przy nowatorskich pod względem formy filmowej impresjach dokumentalnych Bogdana Dziworskiego – Olimpiadzie (1978) i Dwuboju klasycznym (1978). Po studiach był operatorem kamery wybitnych filmów fabularnych: Wizji lokalnej 1901 Bajona (1980, zdjęcia: Jerzy Zieliński), Rysia Stanisława Różewicza (1981, zdjęcia: Jerzy Wójcik), Dreszczy Wojciecha Marczewskiego (1981, zdjęcia: Jerzy Zieliński).

Duże doświadczenie zdobył też w ekipach operatorskich pełnometrażowych dokumentów Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego o pielgrzymkach papieża Jana Pawła II do ojczyzny – Pielgrzymie (Polska/Watykan, 1979) i Credo… (Polska/Watykan, 1983).

Bardzo dobrze przyjęty po premierze film dla dzieci i młodzieży Cudowne dziecko (Polska/Kanada, 1986) w reżyserii Waldemara Dzikiego w dużej mierze dzięki zdjęciom Dąbala – nagrodzonym na 10. Ogólnopolskim Festiwalu Filmów i Widowisk Telewizyjnych w Poznaniu w 1988 roku – zawdzięcza to, że po upływie prawie trzydziestu lat nie sprawia wrażenia anachronicznego wizualnie. O talencie operatora świadczy też fakt, że do współpracy zaprosił go tak wybitny reżyser jak Andrzej Wajda. Zrodził się z niej dramat okupacyjny Wielki Tydzień (1995), oparty na opowiadaniu Jerzego Andrzejewskiego pod tym samym tytułem.

Począwszy od końca lat 80. XX w. Wit Dąbal pracuje głównie za granicą. Zrobił zdjęcia do filmu Piotra Andrejewa Shadowman (Holandia, 1988), zaś w Wielkiej Brytanii – do filmów reklamowych, dokumentów dla BBC (m.in. Bogdana Dziworskiego i Pawła Pawlikowskiego) oraz kilku obrazów fabularnych, w tym dwóch znanego reżysera Stephena Poliakoffa. Pracował też ze sławnym jugosłowiańskim reżyserem Alexandrem Petroviciem.  

Andrzej Bukowiecki