Akademia polskiego filmu

Wybitna postać polskiego teatru, aktor, reżyser, pedagog. Również aktor filmowy. Urodził się 14 sierpnia 1877 roku w Lublinie, zmarł 18 czerwca 1955 roku w Warszawie. Twórca i patron warszawskiej PWST. Zagrał ponad 300 ról teatralnych.

Do filmu został zaangażowany przez Aleksandra Hertza, uznającego, że aktorzy teatralni będą nobilitować i ulepszać nowe medium. Grał przede wszystkim ojców, jak w swoim debiucie filmowym Przesądy Józefa Ostoi-Sulnickiego czy w farsie Tajemnica pokoju nr 100. Dominował na ekranie nie tylko posturą i – w epoce dźwiękowej – potężnym głosem, ale także charyzmą i wyrazistością, z jaką tworzył bohaterów. Przyćmiewał innych aktorów, np. w Huraganie Józefa Lejtesa czy Roku 1963, w których grał tę samą postać Aleksandra Wielopolskiego. Często występował na drugim planie: w Niewolnicy miłości Jana Kucharskiego, Stanisława Szebego i Adama Zagórskiego czy Mocnym człowieku Henryka Szaro.

Kino dźwiękowe, podobnie jak nieme, nie było w stanie zapewnić mu roli na miarę talentu. Nie grał dużo, powielał na ogół typ ojca, czasami surowego, jak we Wrzosie Juliusza Gardana, innym razem łagodnego, jak w Granicy Lejtesa. Grał arystokratów (Trzy serca Michała Waszyńskiego), ludzi autorytetu, np. dyrektorów w Doktorze Murku Gardana czy Sercu matki Waszyńskiego. Niewielką rolę dostał w komedii Dwie Joasie Mieczysława Krawicza, gdzie nie tyle pokazał, co zasugerował swój talent komiczny.

W czasie okupacji nie pracował w zawodzie. Po II wojnie światowej wrócił do aktorstwa, ale przede wszystkim w teatrze. Zagrał jedynie drugoplanową rolę w Dwóch godzinach Stanisława Wohla i Józefa Wyszomirskiego, zatrzymanych przez cenzurę. Zorganizował w Warszawie Państwową Szkołę Dramatyczną, przekształconą w Państwową Wyższą Szkołę Teatralną, a następnie w Akademię Teatralną jego imienia.

Występował też z sukcesem w Polskim Radio.

Ojciec aktorki Leny (Heleny) Zelwerowiczówny. Wraz z córką odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (1977).

Jest bohaterem filmu dokumentalnego zrealizowanego przez Marię Nockowską dla Telewizji Polskiej
w cyklu Reformatorzy teatru polskiego (1998).

Artur Majer