Akademia polskiego filmu

Polski kompozytor i dyrygent światowej sławy. Większość życia spędził na emigracji w Wielkiej Brytanii. Muzyka filmowa stanowiła margines jego artystycznych zainteresowań.

 Urodził się 24 września 1914 roku w Warszawie – zmarł 27 października 1991 w Twickenham (Wielka Brytania). Absolwent Konserwatorium Warszawskiego, gdzie w latach 1932-1936 studiował kompozycję i teorię muzyki. Następnie uczył się dyrygentury w Wiedniu (1937-1938) i Paryżu (1938-1939). Podczas wojny grywał jako pianista (m.in. w duecie z Witoldem Lutosławskim), a po jej zakończeniu został dyrygentem Filharmonii Krakowskiej (1945-1946), a następnie dyrektorem Filharmonii Warszawskiej (1946-1947). Laureat wielu nagród kompozytorskich w kraju i za granicą. Nie mogąc pogodzić się z ograniczaniem swobód twórczych przez komunistyczne władze, w 1954 roku opuścił Polskę, osiedlając się w Anglii. W rewanżu wprowadzono w Polsce bezwzględny cenzuralny zapis na jego nazwisko, który spowodował, że nie tylko nie wolno było wykonywać czy wydawać jego utworów, ale nawet nie można było wymieniać w publikacjach czy audycjach jego nazwiska.

Kariera polskiego kompozytora znakomicie rozwijała się za granicą, gdzie często honorowano go prestiżowymi nagrodami i tytułami. W Polsce sytuacja Panufnika poprawiła się dopiero w 1977 roku, kiedy zezwolono na wykonanie jego utworów podczas Warszawskiej Jesieni. Dziesięć lat później został członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich. Ojczyznę odwiedził w 1990 roku, a w roku następnym został doktorem honoris causa warszawskiej Akademii Muzycznej.

Był autorem muzyki do dwóch filmów fabularnych: Strachów (1938) Eugeniusza Cękalskiego i Karola Szołowskiego oraz Zdradzieckiego serca (1947; średni metraż, który nigdy nie wszedł na ekrany kin) Jerzego Zarzyckiego, a także do dwóch dokumentów: Teatr mój widzę ogromny (1946) Jerzego Zarzyckiego i Jana Marcina Szancera oraz Ręce dziecka (1946) Tadeusza Makarczyńskiego.

Był konsultantem muzycznym eksperymentalnego filmu Eugeniusza Cękalskiego Trzy etiudy Chopina (1937). Jako reżyser nakręcił Balladę f-moll (1945), krótką impresję dokumentalną, poświęconą zniszczonej Warszawie, ilustrując ją muzycznie tytułowym utworem Fryderyka Chopina. Piosenkę Warszawskie dzieci z jego muzyką i słowami Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego wykorzystano w Ulicy Granicznej (1948) Aleksandra Forda oraz w …drodze dalekiej przed nami… (1979) Władysława Ślesickiego.

Po transformacji ustrojowej w Polsce powstały trzy dokumenty poświęcone jego osobie i twórczości: Andrzej Papuziński nakręcił filmy – Andrzej Panufnik z Londynu i Warszawy (1990) i Powrót Andrzeja Panufnika (1996), a Krzysztof Rzączyński – Tatę zza żelaznej kurtyny (2009), gdzie śladami wybitnego kompozytora podróżujemy wraz z Jemem, jego synem, twórcą muzyki młodzieżowej i animacji, popularnym brytyjskim didżejem.

Jerzy Armata