Akademia polskiego filmu

Aktor teatralny i filmowy, reżyser, pedagog. Urodzony 3 lipca 1928 roku w Łodzi, zmarł 20 listopada 2008 roku w Warszawie. Związany ze scenami w Olsztynie, Opolu, Lublinie, Łodzi i Warszawie. Założyciel – wraz z żoną Haliną Machulską – Teatru Ochoty w Warszawie, gdzie prowadzili ognisko teatralne dla dzieci i młodzieży. Absolwent łódzkiej PWSA (1954) i reżyserii warszawskiej PWST (1971), długoletni (od 1974) wykładowca łódzkiej szkoły filmowej, dziekan wydziału aktorskiego (1982-1984, 1989-1996).

W kinie debiutował niewielką rólką w Trzech opowieściach, w noweli Ewy Poleskiej [później Petelskiej] Sprawa konia. Znaczącą rolę zagrał kilka lat później w Ostatnim dniu lata. Eksperyment grupy przyjaciół pod wodzą Tadeusza Konwickiego stał się dla niego okazją do zademonstrowania dyskretnego, nowoczesnego aktorstwa, w którym liczy się każdy gest i kierunek spojrzenia.

Warunki zewnętrzne, urok i kultura predestynowały go do ról amantów, refleksyjnych, czasem zagubionych, często traktujących rzeczywistość z ironicznym dystansem. Taki był Ludwik w debiutanckim Sublokatorze Janusza Majewskiego, reżysera, który wcześniej obsadził Machulskiego w niemal wszystkich swoich filmach telewizyjnych.

Równie przekonujący był jako łagodny, wręcz naiwny w swoim idealizmie Julian Ochocki w Lalce Wojciecha Jerzego Hasa, dzielny żołnierz we wcześniejszym Orle Leonarda Buczkowskiego czy Historii jednego myśliwca Huberta Drapelli.

W 1963 roku Machulski zadebiutował jako reżyser teatralny. Od połowy lat siedemdziesiątych zajął się głównie reżyserią teatralną i spektakli Teatru Telewizji oraz prowadzeniem Teatru Ochoty w Warszawie. Na duży ekran powrócił w wielkim stylu rolą Kwinty w Vabanku w reżyserii syna, Juliusza Machulskiego, który obsadził go wbrew dotychczasowemu emploi: zamiast otwartego, ciepłego człowieka zobaczyliśmy milczącego, introwertycznego kasiarza-muzyka, wyznającego niezłomne zasady. Rolę powtórzył w filmie Vabank II, czyli riposta. Został też etatowym niejako aktorem syna, grając mniejsze (Kiler, Kiler-ów 2-óch) i większe (Vinci) role w znakomitej większości jego filmów. Jedną z ostatnich ról zagrał w komedii sensacyjnej Michała Rogalskiego Ostatnia akcja.

Chętnie grywał w filmach niezależnych, za co – i za całokształt twórczości – uhonorowany został Offskarem, a Nagroda Polskiego Kina Niezależnego Offskar nosi jego imię. Wśród nagród i odznaczeń, których jest laureatem, znalazła się m.in. Złota Żaba festiwalu Camerimage (2003).  

Magda Sendecka