Akademia polskiego filmu

Znakomity – i niezwykle wszechstronny – aktor filmowy, teatralny, telewizyjny oraz kabaretowy, fantastyczny wykonawca tragikomicznego songu Jerzego Wasowskiego i Wojciecha Młynarskiego W Polskę idziemy.

Urodził się 9 października 1930 roku w Kielcach. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (1954). Po studiach związał się z Teatrem Dolnośląskim we Wrocławiu (1954-1955), a następnie występował w teatrach warszawskich: Dramatycznym (1955-1985) i Polskim (1985-1992).

Na ekranie zadebiutował epizodem niemieckiego żandarma w Pokoleniu (1954) Andrzeja Wajdy. Popularność, a także uznanie krytyki przyniosła mu tytułowa rola w Ogniomistrzu Kaleniu (1961) Ewy i Czesława Petelskich, ekspresyjnej ekranizacji powieści Łuny w Bieszczadach Jana Gerharda. Ugruntowała ją rola tytułowego inspektora w serialu Stanisława Barei Kapitan Sowa na tropie (1965), jednym z pierwszych hitów naszej telewizji.

Gołasa obsadzano w bardzo różnorodnych i różnoplanowych – od głównych do epizodycznych – rolach: w Jak być kochaną (1962) Wojciecha Jerzego Hasa wcielił się w żołnierza niemieckiego gwałcącego Felicję, w Domu bez okien (1962) Stanisława Jędryki w cyrkowego mima, w Chudym i innych (1966) Henryka Kluby w tytułowego robotnika zatrudnionego przy budowie wielkiej tamy wodnej. „Nieraz więcej satysfakcji czerpałem z niewielkich epizodów, w których można naszkicować żywe i barwne postacie. Do takich zaliczam na przykład Franciszka w Grze (1968) Jerzego Kawalerowicza czy piekarza w Dziurze w ziemi (1970) Andrzeja Kondratiuka” – wyznał w 1974 roku na łamach tygodnika „Film”.

Najczęściej angażowano go do komedii, czego przykładem udane role: Roberta Wolańskiego, Polonusa z antypodów, w Żonie dla Australijczyka (1963) Stanisława Barei, Stefana Waldka z „Supersamu” w Dzięciole (1970) Jerzego Gruzy czy Ignatka  w Szabli od Komendanta (1995) Jana Jakuba Kolskiego. Jest bohaterem dokumentu Tadeusza Pawłowicza 100 filmów z Wiesławem Gołasem (1995) oraz książki Na Gołasa (2008), autorstwa córki, Agnieszki Gołas-Ners. „Wydaje mi się, że w zawodzie aktora jest coś z dziecięcej naiwności. Wierzymy w to, czego nie ma. Więcej – swoimi środkami, sugestią – musimy przekonać widzów, że to, czego nie ma – istnieje” – wyznaje.

Jerzy Armata