Stanisław Bareja
Stanisław Bareja, „Przygoda z piosenką", fot. Jerzy Troszczyński, źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/
Reżyser filmowy, scenarzysta, aktor. Urodził się 5 grudnia 1929 roku w Warszawie. Absolwent Wydziału Reżyserii PWSF w Łodzi, który ukończył w 1954 roku, jednak dyplom uczelni uzyskał dwadzieścia lat później. Zaczynał jako asystent reżysera na planie Godzin nadziei (1955) Jana Rybkowskiego oraz Szkiców węglem (1956) Antoniego Bohdziewicza, podjął też współpracę reżyserską przy Warszawskiej syrenie (1956) Tadeusza Makarczyńskiego oraz Nikodemie Dyzmie (1956) Rybkowskiego. Występował też jako aktor w rolach epizodycznych. Zadebiutował w 1960 roku lekką komedią Mąż swojej żony, utrzymaną w tradycji kina przedwojennego. W takiej też konwencji zrealizował później filmy Żona dla Australijczyka (1963) oraz Małżeństwo z rozsądku (1966). Z kolei Przygoda z piosenką (1968) według scenariusza własnego to kino oparte na klasycznym musicalu hollywoodzkim.
Filmy Barei z lat 60. były zabawnymi, nieco stereotypowymi farsami, pełnymi zapożyczeń oraz elementów widowiska rewiowego. W drugim nurcie jego zainteresowań leżał kryminał. Tuż po debiucie fabularnym nakręcił Dotknięcie nocy (1961) – sprawnie zrealizowany film kryminalny oparty na autentycznych wydarzeniach, ze scenariuszem Aleksandra Ścibora-Rylskiego. W 1965 wyreżyserował serial Kapitan Sowa na tropie z Wiesławem Gołasem w roli tytułowej.
Lata 70. i 80. przyniosły zasadniczą zmianę: Bareja zaczął realizować filmy utrzymane w tonie prześmiewczym i kpiarskim, ukazujące za pomocą satyry i przejaskrawienia różne absurdy w codziennym życiu Polaków. Do takich należą Poszukiwany poszukiwana (1973), Nie ma róży bez ognia (1974), Brunet wieczorową porą (1976) i Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (1978), wszystkie według scenariuszy własnych bądź pisanych we współpracy z satyrykiem Jackiem Fedorowiczem lub Stanisławem Tymem. Bareja grał w nich role epizodyczne. W 1980 roku powstał jego najgłośniejszy film Miś, uznawany dziś za kultowy. W latach 80. wyreżyserował także dwa popularne seriale: Alternatywy 4 (1983) oraz Zmiennicy (1986).
Zmarł 16 czerwca 1987 roku w Essen (zachodnie Niemcy), pochowany został w Warszawie. Pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2006) oraz specjalną nagrodą Złotej Kaczki w kategorii reżyser komediowy stulecia (2008).
Beata Pieńkowska
Bibliografia
Książki:
Autorzy kina polskiego, T. 2., red. Grażyna Stachówna, Bogusław Zmudziński, Kraków 2007.
Łuczak M. Miś czyli rzecz o Stanisławie Barei, Warszawa 2001.
Lubelski T., Zarębski Konrad J., Historia kina polskiego, Warszawa 2006.
Stachówna G., Zmudziński B., Autorzy kina polskiego T.2., Kraków 2004.
Replewicz M., Stanisław Bareja. Król krzywego zwierciadła, Poznań 2009.
Artykuły:
Dziatkiewicz Ł., Miś pod pręgierzem krytyków, „Dziennik. Polska. Europa. Świat” 10-11.2.2007, nr 35, s. 26-27.
Polak C., Stanisław Bareja : Wielki tropiciel absurdów PRL-u, „Dziennik. Polska. Europa. Świat” 14.6.2007, nr 137, s. 24.
Sobolewski T., Mieszkanie na Groblach, „Film” 1975, nr 1, s. 7-8.
Pawlicki M., Niespotykanie spokojny człowiek, „Film” 1988, nr 15, s. 3-5.
Łuczak M., Bareja łubu dubu, „Film” 2007, nr 2, s. 24-25.
Łupak S., Wielki reżyser II kategorii, „Film - Wyd. spec. 100 lat…” 2008, s. 16-18.
Staszewski W., Pies docenta zjada kiełbasę, „Gazeta Wyborcza – Duży Format” 2002, nr 21, s. 27-33.
Wiśniewski C., Komedia grozy obyczajowej, „Kino” 1973, nr 7, s. 12-16.
Zalewski M., Poklepywanie po ramieniu, „Kino” 1978, nr 9, s. 21-22.
Janicka B., Moje kino Misior, „Kino” 1997, nr 3, s. 18-19.
Przybyłkiewicz T., Miś narodowy, „Kino” 2001, nr 5, s. 8-12.
Mioduszewska Z., Społeczna architektura blokowisk, „Kwartalnik Filmowy” 2006, nr 56, s. 154-168.
Chrzanowski Z., Przygoda z piosenką, „Magazyn Filmowy” 1969, nr 25, s. 8-9.
Ziębiński R., Skończymy z kultem misia, „Newsweek Polska” 2001, nr 18, s. 92-94.
Likowska E., Głupota pod lupą, „Przegląd Tygodniowy” 1999, nr 38, s. 14-15.
Szumer M., Miś na dziś, „Przekrój” 2011, nr 11, s. 10-12.
Wywiady:
Oleksiewicz M., Nie chcę płoszyć widzów – mówi Stanisław Bareja, „Film” 1967, nr 7, s. 10-11.
Zagroba B., Chłopiec do bicia, „Film” 1981, nr 8, s. 10-11; 18-19.
Śmiałowski P., Bereja odkrywany na nowo. W 80. rocznicę urodzin, „Kino” 2009, nr 12, s. 60-63.
