Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy, scenarzysta, aktor. Urodził się 5 grudnia 1929 roku w Warszawie. Absolwent Wydziału Reżyserii PWSF w Łodzi, który ukończył w 1954 roku, jednak dyplom uczelni uzyskał dwadzieścia lat później. Zaczynał jako asystent reżysera na planie Godzin nadziei (1955) Jana Rybkowskiego oraz Szkiców węglem (1956) Antoniego Bohdziewicza, podjął też współpracę reżyserską przy Warszawskiej syrenie (1956) Tadeusza Makarczyńskiego oraz Nikodemie Dyzmie (1956) Rybkowskiego. Występował też jako aktor w rolach epizodycznych. Zadebiutował w 1960 roku lekką komedią Mąż swojej żony, utrzymaną w tradycji kina przedwojennego. W takiej też konwencji zrealizował później filmy Żona dla Australijczyka (1963) oraz Małżeństwo z rozsądku (1966). Z kolei Przygoda z piosenką (1968) według scenariusza własnego to kino oparte na klasycznym musicalu hollywoodzkim.

Filmy Barei z lat 60. były zabawnymi, nieco stereotypowymi farsami, pełnymi zapożyczeń oraz elementów widowiska rewiowego. W drugim nurcie jego zainteresowań leżał kryminał. Tuż po debiucie fabularnym nakręcił Dotknięcie nocy (1961) – sprawnie zrealizowany film kryminalny oparty na autentycznych wydarzeniach, ze scenariuszem Aleksandra Ścibora-Rylskiego. W 1965 wyreżyserował serial Kapitan Sowa na tropie z Wiesławem Gołasem w roli tytułowej.

Lata 70. i 80. przyniosły zasadniczą zmianę: Bareja zaczął realizować filmy utrzymane w tonie prześmiewczym i kpiarskim, ukazujące za pomocą satyry i przejaskrawienia różne absurdy w codziennym życiu Polaków. Do takich należą Poszukiwany poszukiwana (1973), Nie ma róży bez ognia (1974), Brunet wieczorową porą (1976) i Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (1978), wszystkie według scenariuszy własnych bądź pisanych we współpracy z satyrykiem Jackiem Fedorowiczem lub Stanisławem Tymem. Bareja grał w nich role epizodyczne. W 1980 roku powstał jego najgłośniejszy film Miś, uznawany dziś za kultowy. W latach 80. wyreżyserował także dwa popularne seriale: Alternatywy 4 (1983) oraz Zmiennicy (1986).

Zmarł 16 czerwca 1987 roku w Essen (zachodnie Niemcy), pochowany został w Warszawie. Pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2006) oraz specjalną nagrodą Złotej Kaczki w kategorii reżyser komediowy stulecia (2008).

Beata Pieńkowska