Akademia polskiego filmu

Pisarz, scenarzysta i reżyser filmowy. Wielki entuzjasta esperanto, kilka książek napisał w tym właśnie języku.

Urodził się 26 lutego 1903 roku w Opolu – zmarł 19 grudnia 1980 roku w Berlinie. Karierę artystyczną – jako autor scenopisów, scenarzysta, a także powieściopisarz – rozpoczął w latach dwudziestych w Berlinie, gdzie publikował pod pseudonimem Jean Forge. Na początku lat trzydziestych przeniósł się do Warszawy. W 1935 roku zadebiutował jako scenarzysta Dwiema Joasiami – komedią, którą przeniósł na ekran Mieczysław Krawicz, a trzy lata później jako reżyser (wspólnie z Konradem Tomem) – Zapomnianą melodią (1938), do której napisał również scenariusz wspólnie z Napoleonem Sądkiem i Ludwikiem Starskim. Do kolejnych, zrealizowanych przez siebie przed wojną, filmów pisał również scenariusze: do Złotej maski, opartej na dwóch powieściach Tadeusza Dołęgi-Mostowicza: Złota maska i Wysokie progi – wspólnie z Sądkiem oraz do melodramatu Przez łzy do szczęścia (1939).

Spośród scenariuszy pisanych dla innych reżyserów warto wymienić: Trędowatą (1936), adaptację popularnej powieści Heleny Mniszkówny, którą przygotował wspólnie z Juliuszem Gardanem, reżyserem filmu, Czarne diamenty (1939), pełnometrażowy debiut Jerzego Gabryelskiego, oparty na powieści Gustawa Morcinka pod tym samym tytułem, ale nade wszystko – komedie, m.in.: Papa się żeni (1936), 30 karatów szczęścia (1936) oraz Bolek i Lolek (1936) Michała Waszyńskiego, Niedorajda (1937), Robert i Bertrand (1938) oraz Paweł i Gaweł (1938) Krawicza. Współscenarzystą wszystkich tych filmów był Sądek, a Pawła i Gawła – także Starski.

W 1939 roku Fethke – jako pochodzący z rodziny polsko-niemieckiej – został internowany. Po zakończeniu wojny powrócił do kraju i przyjął polskie obywatelstwo. Jako reżyser zrealizował trzy pełnometrażowe filmy fabularne: Załoga (1951), Sprawa do załatwienia (1953) oraz Irena do domu! (1955). Był również scenarzystą czterech, nakręconych po wojnie, filmów: uhonorowanej Złotym Medalem na weneckim festiwalu Ulicy Granicznej (1948) Aleksandra Forda – ze Starskim oraz reżyserem, Skarbu kapitana Martensa (1957) Jerzego Passendorfera, zrealizowanej w koprodukcji z czechosłowacką kinematografią komedii Zadzwońcie do mojej żony (1958) Jaroslava Macha – z Vaclavem Jelinkiem i reżyserem oraz nakręconej w koprodukcji z NRD Milczącej gwiazdy (1959) Kurta Maetziga, ekranizacji powieści Stanisława Lema Astronauci – wspólnie z reżyserem. W 1961 roku wyemigrował do Berlina Zachodniego, gdzie poświęcił się karierze literackiej, głównie w języku esperanto.

Jerzy Armata