Akademia polskiego filmu

„Sens słowa nie zawsze jest ten sam, głupie słowo może nabrać nadludzkiej powagi, jeżeli padnie w chwili, która na nie czeka” – pisała Maria Kuncewiczowa w Cudzoziemce, swej najlepszej – i najpopularniejszej – książce.

Urodziła się 30 października 1895 roku w Samarze – zmarła 15 lipca 1989 roku w Lublinie, pochowana w swym ukochanym Kazimierzu Dolnym. Studiowała muzykę oraz literaturę na uczelniach Krakowa, Warszawy i Paryża. Debiutowała w 1918 roku opowiadaniem Bursztyny, a osiem lat później wydała pierwszą książkę Tseu-Hi, władczyni bokserów. Felietony i opowiadania publikowała na łamach m.in. „Bluszczu” i Wiadomości Literackich”. Po wybuchu wojny wyjechała za granicę, mieszkała we Francji, w Anglii oraz Stanach Zjednoczonych (w latach 60. wykładała literaturę polską na University of Chicago). Jest autorką blisko trzydziestu książek – tomów opowiadań, felietonów, reportaży, powieści. Do najpopularniejszych należą: Dwa księżyce (1933), Cudzoziemka (1936), Tristan 1946 (1967), Fantomy (1972). Jest także redaktorką dwóch antologii polskiej literatury współczesnej w języku angielskim: The Modern Polish Prose (1945) i The Modern Polish Mind (1962). W 1989 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.    

W 1986 roku Ryszard Ber przeniósł na ekran jej najlepszą powieść Cudzoziemka, przejmującą historię niespełnionego życia, z której wynika, że człowiek niezdolny do miłości nie potrafi zaznać szczęścia ani rozwinąć ukrytych w nim talentów. Róży życie nie wyszło. Kochała Michała, ale z rozsądku wyszła za Adama. Także fiaskiem zakończyła się wymarzona kariera skrzypaczki. Sens życia odnalazła dopiero tuż przed jego kresem. Ekranizacja Cudzoziemki, dokonana według scenariusza samej pisarki, została uhonorowana na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni (1986) Nagrodą Specjalną Jury, zaś Brązowe Lwy Gdańskie trafiły do Ewy Wiśniewskiej, znakomitej odtwórczyni roli tytułowej.

Siedem lat później – w 1993 roku – Andrzej Barański dokonał niezwykle udanej adaptacji Dwóch księżyców. Rozgrywająca się w przedwojennym Kazimierzu Dolnym opowieść – według scenariusza reżysera – urzekała rozmachem inscenizacyjnym, wycyzelowaniem plastycznym, plejadą wspaniałych kreacji aktorskich oraz zachowaniem wierności klimatu swego literackiego pierwowzoru. Dwa księżyce zostały nagrodzone Syrenką Warszawską oraz Złotą Taśmą (1993).

W 1987 roku Ludwik Perski zrealizował – w Kazimierzu Dolnym – pełnometrażowy dokument poświęcony pisarce, zatytułowany Maria Kuncewiczowa. Wspomnienia o ludziach, książkach i zdarzeniach. Warto dodać, że dom w Kazimierzu Dolnym, w który zamieszkiwała, zwany Kuncewiczówką, stanowi od 2005 roku oddział Muzeum Nadwiślańskiego.

Jerzy Armata