Akademia polskiego filmu

Była więźniarką obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbrück. Koszmar tamtych wspomnień stał się kanwą radiowego słuchowiska Pasażerka z kabiny 45, na motywach których napisała – wspólnie z Andrzejem Munkiem – scenariusz Pasażerki (1963). Rok wcześniej wydała książkę pod tym tytułem, a w 2010 roku w stołecznym Teatrze Wielkim doszło do premiery opery – z muzyką Mieczysława Wajnberga – której libretto zostało oparte na Pasażerce.

Zofia Posmysz urodziła się 23 sierpnia 1923 roku w Krakowie. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim (1952). Jako pisarka debiutowała wspomnieniami obozowymi Znam katów z Belsen… w 1945 roku. Pracowała w redakcjach gazet, m.in. „Głos Ludu”, oraz w Polskim Radiu. Jest współtwórcą popularnej powieści radiowej W Jezioranach. Autorka kilkunastu książek, m.in.: Przystanek w lesie (1965), Wakacje nad Adriatykiem (1970), Mikroklimat (1975), Człowiek spod kaloryfera (1980), Wdowa i kochankowie (1988), Do wolności, do śmierci, do życia (1996).

Z kinematografią związała się w 1963 roku jako współscenarzystka Pasażerki, niedokończonego filmu Andrzeja Munka. Ten film mógłby być arcydziełem, wskazują na to materiały nakręcone przez reżysera, a zmontowane po jego tragicznej śmierci przez przyjaciół pod wodzą Witolda Lesiewicza. Opowieść rozgrywa się w dwóch planach czasowych: współcześnie – na pokładzie transatlantyku, i w rozległych retrospektywach sięgających do czasów wojennej gehenny – w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Statkiem podróżuje wraz z mężem Liza, była obozowa funkcjonariuszka. W jednym z portów na pokład wsiada kobieta przypominająca niemieckiej turystce polską więźniarkę Martę... Warto pamiętać, że w 1960 roku Munk wystawił Pasażerkę w Teatrze Telewizji.

Zofia Posmysz jest ponadto scenarzystką dwóch pełnometrażowych filmów fabularnych: Cierpkich głogów (1966) Janusza Weycherta, opartych na jej opowiadaniu Szczęście pani Janiny, oraz Małego (1970) Juliana Dziedziny, ekranizacji jej słuchowiska radiowego Palę Martina Edena. Pierwsza opowieść rozgrywa się w wiejskim środowisku szkolnym, druga w robotniczym hotelu, gdzie doszło do tragicznej śmierci jednego z mieszkańców.

Jerzy Armata