Akademia polskiego filmu

„Start” należał do pierwszej generacji Zespołów Filmowych, założonych w 1955 roku. Od samego początku, aż do rozwiązania wraz z innymi Zespołami w 1968 roku, „Start” kierowany był przez Wandę Jakubowską. Kierownikami literackimi Zespołu byli Jerzy Putrament i Andrzej Wasilewski, a szefami produkcji Mieczysław Wajnberger (1955-1961), Aleksander Hochberg (1961-1967) i Wacław Choński (1968).

Nazwa Zespołu była symboliczna – reżyserka należała do przedwojennego pokolenia  twórców, które zakładało Stowarzyszenie Miłośników Filmu Artystycznego START, upominające się o możliwości rozwoju filmu artystycznego, autorskiego. Wanda Jakubowską, gorąca orędowniczka idei Zespołów Filmowych, postulująca powołanie ich w duchu spółdzielczości i samorządności twórców, była jedną z osób, które w największym stopniu przyczyniły się do urzeczywistnienia tego pomysłu. Zespół swój nazwała więc w nawiązaniu do idei, która łączyła pionierów powojennej polskiej kinematografii.

W Zespole „Start” powstały takie filmy Wandy Jakubowskiej, jak Pożegnanie z diabłem, Historia współczesna, Koniec naszego świata, Gorąca linia. Wśród najbardziej znanych filmów „Startu” znajdują się przede wszystkim filmy klasyka polskiego kina gatunkowego Tadeusza Chmielewskiego: Walet pikowy, Dwaj panowie „N”, Pieczone gołąbki. W Zespole powstały również takie tytuły, jak m.in. Tysiąc talarów Stanisława Wohla, Święta wojna i Bokser Juliana Dziedziny, Żywot Mateusza Witolda Leszczyńskiego.

Zespół „Start” zapisał się szczególnie w historii polskiego filmu dla dzieci i młodzieży. Tytuły z tego nurtu dominują w jego dorobku. Sama Jakubowska zrealizowała w Zespole słynną, formalną adaptację Króla Maciusia I, uchodzącą dzisiaj za klasykę gatunku. Wadim Berestowski w 1956 roku wyreżyserował jeden z pierwszych powojennych filmów dla młodego widza – Tajemnicę dzikiego szybu. Także w „Starcie” powstały znane filmy mistrzyni gatunku Marii Kaniewskiej: Awantura o Basię, Szatan z 7-ej klasy, Panienka z okienka i Bicz boży. „Wychowanka” Marii Kaniewskiej, Anna Sokołowska,  w ślad za swoją mistrzynią także rozpoczęła realizację filmów dla młodzieży: zadebiutowała udaną adaptacją  powieści Jerzego Broszkiewicza Wielka, większa, największa, by następnie zrealizować w „Starcie” Beatę oraz film Julia, Anna, Genowefa...  U schyłku dziejów Zespołu powstał w nim debiut fabularny Zbigniewa Chmielewskiego, również przeznaczony dla młodego widza: Tabliczka marzenia.

 Anna Wróblewska