Akademia polskiego filmu

Scena z Popiołu i diamentu Andrzeja Wajdy – notabene wymyślona przez Janusza Morgensterna, II reżysera – w której Adam Pawlikowski i Zbigniew Cybulski, stojąc przy barze, zapalają kieliszki pełne spirytusu, przeszła do historii światowego kina. Obaj stworzyli w tym filmie znakomity duet: jeden był wspaniałym aktorem, drugi uzdolnionym amatorem.

Urodził się 21 listopada 1925 roku w Warszawie – zmarł śmiercią samobójczą 17 stycznia 1976 roku w Warszawie. W czasie wojny należał do Armii Krajowej, został ranny w pierwszym dniu powstania warszawskiego. Po wojnie zaczął studiować medycynę we Włoszech, ale przerwał naukę, powrócił do kraju. Podjął studia muzykologiczne, zaczął zajmować się dziennikarstwem, pisząc recenzje muzyczne i filmowe.

Po raz pierwszy pojawił się na ekranie w 1956 roku, jako żołnierz niemiecki w Kanale Andrzeja Wajdy. W Pożegnaniach (1958) Wojciecha Jerzego Hasa występował także w mundurze niemieckim, tym razem oficerskim. Wspaniałą kreację Andrzeja, żołnierza zbrojnego podziemia, stworzył w Popiele i diamencie (1958), ekranizacji znanej powieści Jerzego Andrzejewskiego, poświęconej konfliktom politycznym i moralnym roku 1945, zawartym w tragedii młodego akowca, mającego wykonać rozkaz sprzeczny z jego sumieniem. Młodego akowca zagrał Cybulski, jego starszego towarzysza broni – Pawlikowski. Później jeszcze dwukrotnie pojawiał się w filmach Wajdy: jako porucznik Witold Wodnicki w Lotnej (1959) i mężczyzna przy barze (już bez Cybulskiego) we Wszystko na sprzedaż (1968)…

Często grywał u Hasa, szczególnie role Zygmunta Stukonisa w ekranizacji Wspólnego pokoju (1959) Zbigniewa Uniłowskiego i Don Pedra Uzedy, kabalisty, w Rękopisie znalezionym w Saragossie (1964) zapadają w pamięć. Wystąpił w blisko pięćdziesięciu filmach i serialach telewizyjnych, niektóre – jak Kanał czy Ostatni dzień lata (1958) Tadeusza Konwickiego i Jana Laskowskiego – ilustrował muzycznie, był mistrzem gry na okarynie.

Paweł Woldan poświęcił mu dokument Duduś. Adam Pawlikowski (1994).

Jerzy Armata