Akademia polskiego filmu

Urodzony 26 lub 28 listopada 1880 r. (niektóre źródła podają 8 grudnia 1882, jest to prawdopodobnie data chrztu) w Wenecji. Aktor teatralny, związany z kinem od początków jego istnienia na ziemiach polskich. Zagrał w eksperymentalnych filmikach Kazimierza Prószyńskiego Powrót birbanta i Przygoda dorożkarza. Wystąpił w ponad dwudziestu rolach w okresie kina niemego, zatrudniany przez najlepszych wówczas reżyserów i najbardziej wpływowego producenta, Aleksandra Hertza. Nie zaniedbywał kariery teatralnej, występując na scenach warszawskich i w teatrach objazdowych.

Miał niezwykłe wyczucie kamery i świadomość medium filmowego. W ekspresji zawierzał subtelnej mimice i spojrzeniu, unikając niepotrzebnych gestów, stając się najwybitniejszym aktorem międzywojennym. Jego styl porównywano do kreacji Emila Janningsa w Portierze z Hotelu Atlantic Friedricha Wilhelma Murnaua. Uznawał aktorstwo filmowe za profesję zupełnie innego rodzaju niż gra w teatrze, stąd jego role pozbawione są maniery teatralnej i pozostają ciekawymi dokonaniami nie tylko z historycznego punktu widzenia.

Grywał role bardzo różne: ojców, kochanków, rabusiów, arystokratów, urzędników, lekarzy – zarówno postaci pierwszoplanowe, jak epizodyczne. Swoim bohaterom dodawał pewności siebie, charakteru, a czasami nawet humoru, jak w Młodym lesie Józefa Lejtesa. Wraz z nastaniem kina dźwiękowego mógł wykorzystywać swój główny atut – głos: głęboki, donośny lecz spokojny. Postaci stworzone przez Junoszę-Stępowskiego nabierały więc dodatkowego wymiaru. Nawet drugoplanowe przykuwały uwagę widzów, a dzięki jego nieprzeciętnemu talentowi często górowały nad postaciami wiodącymi.

Spośród niemal sześćdziesięciu ról filmowych, które aktor po sobie pozostawił, najbardziej znaczące są te w filmach zdolnych reżyserów: Józefa Lejtesa i Michała Waszyńskiego. Ten ostatni jest autorem adaptacji powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza o profesorze Wilczurze. Junosza-Stępowski po mistrzowsku poprowadził w nich główną rolę. Na każdym poziomie opowieści aktor konsekwencją budowania postaci uzmysławia głęboką mądrość i racje swojego bohatera. W oszczędnym aktorstwie widać najlepiej przekonania Wilczura o najwyższej wadze ludzkiego życia i jego niechęć do ludzkiej podłości i egoizmu. Dzięki temu tragizm bohatera leży dużo głębiej niż w okrutnej przypadkowości jego losów.

Mimo rangi gwiazdy, Junosza-Stępowski był raczej zdystansowany do życia środowiska. Pozostał tytanem pracy, miał też opinię eleganckiego gentlemana, znawcy sztuki.

Zmarł 5 lipca 1943 roku w Warszawie, postrzelony przez przedstawicieli Polski Podziemnej, usiłujących wykonać wyrok Sądu Podziemnego na jego żonie, aktorce Jadze Juno. Zasłonił ją własną piersią. Kobieta rzeczywiście była konfidentką gestapo i zginęła kilka miesięcy później z rąk Polaków.

Artur Majer