Akademia polskiego filmu

Zagrał w ponad 120 filmach i serialach telewizyjnych, a także wystąpił ponad tysiąc razy w słuchowiskach radiowych. „Gdyby kawałki z moich ról we mnie zostawały, byłbym nienormalny” – powiedział na łamach „Słowa Polskiego” (2007) w rozmowie z Krzysztofem Kucharskim, zatytułowanej „Mógłbym więcej grać”.

Urodził się 20 marca 1937 roku w Warszawie. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (1960). Po studiach związał się z Teatrem Klasycznym w Warszawie (1960-1961), a następnie z innymi teatrami stołecznymi: Dramatycznym (1961-1962), Polskim (1962-1970), STS-em (1970-1973), Rozmaitości (1974-1977) i Współczesnym (od 1977).

Po raz pierwszy na ekranie pojawił się – jako łucznik – w Sienkiewiczowskich Krzyżakach (1960) wyreżyserowanych przez Aleksandra Forda, ale większą rolę – Rocha Kowalskiego – zagrał dopiero w ekranizacji Potopu (1974), dokonanej przez Jerzego Hoffmana. Pierwszą główną rolę dostał od Stanisława Barei w pełnym absurdalnego humoru, ale i suspensu Brunecie wieczorową porą (1976). Później jeszcze brawurowo zagrał w jego dwóch filmach: Tadeusza Krzakowskiego, dyrektora „Pol-Pimu”, w Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz (1978) oraz Jana Hochwandera, kierownika produkcji filmu „Ostatnia paróweczka hrabiego Barry Kenta”, w Misiu (1980), jednych z lepszych komedii ukazujących groteskowość PRL-owskiego systemu. „Był erudytą, do tego uwrażliwionym na absurdy naszej rzeczywistości” – tak powiedział o ich reżyserze. Pewnym przedłużeniem tamtych kreacji okazały się role: kierownika produkcji filmu „Klęska” w Nic śmiesznego (1995) Marka Koterskiego, a także Zygmunta Molibdena, pułkownika SB, w Rozmowach kontrolowanych (1991) Sylwestra Chęcińskiego i komendanta policji w Suwałkach – o tym samym nazwisku – w Rysiu (2007) Stanisława Tyma.

W ogóle często obsadzano go w rolach mundurowych: milicjantów czy policjantów, ubeków, żołnierzy, klawiszy, ale trafiały mu się i epizody „cywilne”: ministra przekształceń własnościowych, redaktora naczelnego, dyrektora teatru, kucharza, księdza proboszcza, goryla Szefa, członka szajki złodziei znaczków, pielęgniarza w izbie wytrzeźwień, a nawet lekarza wenerologa. Dla większości swych wielbicieli kojarzy się jednak z bohaterem cyklu komediowych słuchowisk radiowych Jacka Janczarskiego Kocham pana, panie Sułku.    

Jest bohaterem książki Romana Dziewońskiego Skarpetka w ręku. Krzysztof Kowalewski w garderobie (2012).

Jerzy Armata