Akademia polskiego filmu

Choć Stanisław Radwan przez większą część życia związany był z teatrem i kinem, karierę zaczynał jako najzdolniejszy uczeń Krzysztofa Pendereckiego i obiecujący awangardzista, na którego wpływ miał m.in. Pierre Schaeffer oraz paryski ośrodek muzyki konkretnej.

Urodził się 10 marca 1939 roku w Bieńkówce. Jest absolwentem klasy fortepianu i kompozycji Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (aktualnie Akademia Muzyczna) w Krakowie (1966). Jednak jego najwybitniejsze dokonania muzyczne to nie awangardowe utwory elektroniczne, a muzyka teatralna i filmowa. Szczególny tandem artystyczny stworzył z Jerzym Grzegorzewskim, czego dowodem wydana w 2011 roku płyta „Coś, co zginęło, szuka tu imienia”, zawierająca muzykę napisaną dla teatru Grzegorzewskiego. Od końca lat sześćdziesiątych zrealizowali wspólnie pięćdziesiąt spektakli. „Grzegorzewski otworzył mi oczy, uszy, głowę na zupełnie inny porządek w procesie powstawania spektaklu” – wyznaje kompozytor. Nie mniej udaną muzykę stworzył krakowski kompozytor do spektakli Lidii Zamkow,  Konrada Swinarskiego, Zygmunta Hübnera, Jerzego Jarockiego, Andrzeja Wajdy, Krystiana Lupy, Tadeusza Bradeckiego i Krzysztofa Babickiego. Warto wspomnieć, że w latach 1980-1990 piastował funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Starego Teatru. Rzadko się zdarza, aby placówką teatralną kierował kompozytor.

Komponował także dla artystów Piwnicy pod Baranami, sam zresztą często w niej bywał i osobiście akompaniował na fortepianie pieśniarzom wykonującym jego utwory. Krążą opinie o Radwanie, że jest ogromnym leniem. Chyba jednak dość pracowitym leniem, jeśli ma w dorobku muzykę do wielu piosenek, ponad dwustu spektakli teatralnych, około czterdziestu filmów, zarówno fabularnych, jak i dokumentalnych i animowanych.

Debiutował Szyframi (1966) Wojciecha Jerzego Hasa, do których pisał muzykę wspólnie z Krzysztofem Pendereckim: on w duchu „jazzowym”, Penderecki – „klasycznym”. Kolejne filmowe kompozycje były związane z reżyserami, z którymi współpracował wcześniej w Starym Teatrze: Zygmunt Hübner powierzył mu napisanie muzyki do swego debiutu filmowego – Seksolatki (1971), Andrzej Wajda – muzyczne zilustrowanie ekranizacji Wesela (1972), a Konrad Swinarski, także debiutujący w filmie (notabene w 1948 roku został przyjęty na Wydział Reżyserii łódzkiej Szkoły Filmowej, ale studiów nie podjął) – skomponowanie ścieżki dźwiękowej do Sędziów (1974). Muzyka do tego ostatniego filmu przyniosła Radwanowi  nagrodę na festiwalu gdańskim w 1974 roku.

Te niezwykle udane, a zarazem różnorodne stylistycznie kompozycje spowodowały kolejne filmowe zamówienia. Muzyka Radwana znalazła się m.in.: w Bliźnie (1976) Krzysztofa Kieślowskiego, Sprawie Gorgonowej (1977) Janusza Majewskiego, Szpitalu Przemienienia (1978) Edwarda Żebrowskiego, Rysie (2008) Michała Rosy.

W niektórych z nich krakowski kompozytor pojawił się zresztą osobiście. W serialu Andrzeja Wajdy Z biegiem lat, z biegiem dni… (1980) można go dostrzec jako pianistę przygrywającego gościom w restauracji, w Nadziei (2007) Stanisława Muchy jako dyrektora filharmonii, w serialu Przygody dobrego wojaka Szwejka (1999) Włodzimierza Gawrońskiego jako oficera-muzyka, ale w niektórych filmach zagrał także „niemuzyczne” role, np. w Girl Guide (1995) wcielił się – jak to określono w końcowych napisach – w „sąsiada Józka”, zaś w Rysie (2008) Michała Rosy – w bliskiego przyjaciela małżeństwa Żółwieńskich, bohaterów filmu.

Spośród animacji z jego muzyką należy wymienić awangardowe Humanae vitae (1969) Kazimierza Urbańskiego, spośród dokumentów – Fantasmagorie (1977) Kazimierza Muchy, Stanisław Zagajewski. Ars mea, lux mea (1978) Andrzeja Papuzińskiego. Skomponował także muzykę do kilkunastu interesujących filmów telewizyjnych, m.in. Spisu cudzołożnic (1994), debiutu reżyserskiego Jerzego Stuhra, oraz Wyroku na Franciszka Kłosa (2000) Andrzeja Wajdy, a także seriali: Z biegiem lat, z biegiem dni… (1980) Andrzeja Wajdy, Opowieść o Józefie Szwejku i jego najjaśniejszej epoce (1995) oraz Opowieść o Józefie Szwejku i jego drodze na front (1996) Włodzimierza Gawrońskiego. Sam stał się bohaterem dokumentu Jana Sosińskiego Trzeba latać za wysoko. Stanisław Radwan (1996).

Jerzy Armata