Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

Aktorstwo filmowe

Jarosław Twardosz

Aktorstwo filmowe - rodzaj działalności artystycznej polegającej na kreowaniu wizerunku postaci filmowej przez aktora. Składają się na nie elementy wizualne (wygląd, gesty, wyraz twarzy) oraz dźwiękowe (głos, efekty dźwiękowe), które to aktor musi dostosować do wymogów technik filmowych, głównie montażu i odległości, w jakiej znajduje się od kamery (plany). Rozróżnia się dwa podstawowe typy ekspresji w grze aktora filmowego: mimikę twarzy oraz pantomimiczne gesty ciała. Na przestrzeni dziejów kina rozwinęły się różnorodne style gry aktora. W kinie wczesnym dominuje pełne rozmachu, wyraziste aktorstwo oparte na konwencjach baletowych i pantomimicznych. Po 1907 kształtuje się tendencja do korzystania z bardziej oszczędnych środków wyrazu, powściągliwości i naturalności. Przeciwieństwem jej było stylizowane aktorstwo ekspresjonistyczne, charakteryzujące się powolną gestykulacją, pozbawioną psychologiczno-realistycznego znaczenia. W tym modelu aktorstwa stawał się graficznym elementem filmu: ciało Conrada Veidta, bohatera filmu Gabinet doktora Caligari, przypomina przechylony pień drzewa, jego ramiona i ręce - gałęzie i liście. W poł. lat 20. w Rosji radzieckiej rodzi się przekonanie, że aktor jest tylko materiałem, który reżyser może kształtować w dowolny sposób. Dlatego zaczęto korzystać z aktorów niezawodowych (naturszczyków), których szkolenie sprowadzało się do żmudnych ćwiczeń fizycznych i akrobatycznych, zawierało elementy biomechaniki Wsiewołoda Meyerholda oraz wzorce zaczerpnięte z komedii slapstikowych. Kolejnym krokiem była eisensteinowska koncepcja „typażu”, polegająca na doborze wykonawców o powierzchownościach sugerujących przynależność do określonych grup społecznych. W latach 40. w Nowym Jorku powstało Actors Studio, propagujące budowanie kreacji aktorskich w oparciu o metodę Konstantego Stanisławskiego, polegającą nie tyle na odgrywaniu roli, co jej „przeżywaniu”, czyli całkowitym utożsamieniu się z graną postacią.

J.T.

Wróć do poprzedniej strony