Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

Czas filmowy

Alicja Helman

Czas filmowy - parametr organizujący zarówno przebieg projekcji, jak i przebieg oraz chronologiczne uporządkowanie zdarzeń przedstawionych w filmie. Podobnie jak i przestrzeń, czas filmowy może odzwierciedlać rzeczywisty czas zdarzeń w realnym świecie, co postulowali zwolennicy realistycznych teorii filmu, ale czego twórcy filmowi korzystali raczej rzadko. Fizykalne pojęcie czasu odnosi się do projekcji ekranowej, podczas gdy w odniesieniu do czasu zorganizowanego w obrębie dzieła mówimy o czasie przedstawionym lub znakowym. Czas upływający na ekranie organizowany jest przez dwa porządki - jeden z nich odnosi się do czasu akcji, drugi do czasu opowiadania, w którym rozgrywają się wydarzenia. Film może przedstawiać wydarzenia, które w stosunku do czasu teraźniejszego akcji rozegrały się w przeszłości (retrospekcja) lub zaistnieją dopiero w przyszłości (futurospekcja), jak też należą do innych trybów rzeczywistości (sen, halucynacja). Może też przedstawiać wydarzenia w porządku chronologicznym lub też mieszać i nakładać na siebie różne płaszczyzny czasowe. Teoria filmu bierze też pod uwagę psychologiczny wymiar czasu, tzw. czas widza, w którego odczuciu wydarzenia biegną szybko lub wolno, zależnie od jego zainteresowania akcją. Film ma też możliwość takich manipulacji czasem fizykalnym, które udostępniają nam wymiary rzeczywistości niedostępne obserwacji. Dzieło filmowe zwolnione i przyspieszone przedstawia zjawiska, które przebiegają zbyt szybko lub zbyt wolno dla naszej percepcji. Film może też odwracać bieg czasu. A.H.

Wróć do poprzedniej strony