Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

Diegeza

Jacek Ostaszewski

Diegeza - pojęcie diegesis oznaczające w języku greckim „opowiadanie” w tradycji retorycznej, biorącej początek od Platona (Państwo) i Arystotelesa (Poetyka), było przeciwstawiane pojęciu mimesis, czyli „naśladowania”. W ramach tej opozycji przez diegezę rozumiano naśladowanie zdarzeń poprzez opowiadanie historii za pomocą słów, a nie poprzez przedstawienie „unaoczniające” na zasadzie naśladow­nictwa. W odniesieniu do filmu termin upowszechnił E. Souriau, korzystając z prawniczego rozumienia tego pojęcia. Souriau rozróżnia przestrzeń ekranową (daną bezpośrednio na ekranie) i przestrzeń diegetyczną (pomyślaną przez twórców filmu i rekonstruowaną przez widza w trakcie oglądania filmu). Diegeza oznacza świat konstytuowany przez film, w którym rozgrywa się przedstawiana historia. Do świata diegetycznego należy zarówno przestrzeń (i czas) bezpośrednio przedstawione na ekranie, jak i przestrzeń (i czas) domniemane jako niezbędne dopełnienie tego, co w filmie jest pokazywane. Dźwiękiem diegetycznym w filmie jest dialog postaci widocznych w kadrze lub muzyka płynąca ze źródła, które jest obecne w obrazie albo którego obecność zakładamy (np. radia samochodowe w American Graffiti (G. Lucasa z 1973 r.), dźwiękiem niediegetycznym jest muzyka ilustracyjna towa­rzysząca zdarzeniom i postaciom. Komedie M. Brooksa zawierają żarty na temat dźwięku niediegetycznego, który okazuje się być dźwiękiem diegetycznym (w Pło­nących siodłach z 1974 r. szeryfowi Bartowi w drodze do Rock Ridge przygrywa zespół Counta Basiego, koncertujący właśnie na prerii, zaś w Lęku wysokości z 1977 r. w sce­nie jazdy autostradą „źródłem” ilustracyjnego akompaniamentu jest autobus z gra­jącą orkiestrą Johna Morrisa).

J.O.

Wróć do poprzedniej strony