Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

Teoria filmu

Jacek Ostaszewski

Teoria filmu - Nie jest ona opisem techniki filmowej, lecz stara się odkrywać i wyjaśniać istotę sztuki filmowej, sposoby jej funkcjonowania w ramach komunikacji społecznej oraz miejsce kina w naszym życiu. Jest formą działalności badawczej, której przedmiotem są formy istnienia i funkcjonowania filmów. Zgodnie z przyjętym w humanistyce rozumieniem terminu „teoria” - charakteryzuje ją tendencja do wysoce abstrakcyjnej spekulacji myślowej. Wychodząc od konkretnych, historycznych przykładów filmów, teoretyk zmierza do uogólnienia i wykrycia generalnych praw rządzących kinem, niezależnie od tego, czy będzie to czynił z perspektywy estetycznej, strukturalnej czy komunikacyjnej. Od historii filmu teorię odróżnia szukanie prawidłowości na płaszczyźnie synchronicznej, dopiero w dalszej kolejności brana jest pod uwagę płaszczyzna diachroniczna (a więc kwestia ewoluowania form filmowych w czasie).

Generalnie rozwój teorii filmu można podzielić na dwie fazy. Pierwszą fazę, którą można nazwać klasyczną teorią filmu, stanowi okres od narodzin kina po lata 50. XX w. - zaczyna się ona od manifestów filmowych, poprzez rozważania S. Eisensteina, aż po koncepcje A. Bazina. Cechuje ją podejście estetyczne, rozważania wokół istoty kina. Od początku lat 60. datuje się tzw. współczesna teoria filmu, dla której znamienne jest podejście komunikacyjne i przestrzeganie rygorów wywodu naukowego, a więc jasne określenie przyjętych założeń, konsekwentne posługiwanie się przyjętym aparatem badawczym i pojęciowym oraz systematyczne wyjaśnianie problemów i określanie zakresu stosowalności osiągniętych ustaleń i wniosków. Dla współczesnej teorii znamienne jest także przejście od zainteresowań strukturą dzieła do mechanizmów jego odbioru, gdzie centralną kwestią staje się problem widza filmowego.

J.O.

Wróć do poprzedniej strony