Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

X – Zespół filmowy

Tadeusz Lubelski

X – zespół filmowy, powołany w 1972 w ramach częściowego przywracania demokratycznej organizacji kinematografii polskiej na początku dekady Gierka, zlikwidowany w 1983 w wyniku restrykcji politycznych czasów stanu wojennego. Kierownikiem artystycznym Zespołu był przez cały czas A. Wajda i to jego osobowość określiła charakter i specyfikę artystyczną Iksa. Kierownikiem produkcji była Barbara Pec-Ślesicka; kierownikiem literackim - początkowo Konstanty Puzyna, a od 1973 wybitny krytyk Bolesław Michałek. W Zespole powstały wszystkie ówczesne filmy A. Wajdy, od Wesela (1972, pierwsza produkcja Iksa) po Dantona (1982). Zarazem to w Iksie zadebiutowała i rozwinęła się grupa nastawionych opozycyjnie młodych filmowców. Początkowo, jako adepci, realizowali oni cykl TV „Sytuacje rodzinne”; potem współtworzyli (wraz z filmami TOR-u) Kino Moralnego Niepokoju. To w Iksie powstały składające się na ten nurt filmy F. Falka Wodzirej (1977) i Szansa (1979); M. Łozińskiego Jak żyć (1977, prem. 1981). A. Holland Aktorzy prowincjonalni (1979), Gorączka (1980) i Kobieta samotna (1981); J. Kijowskiego Kung-fu (1979) i Głosy (1980, prem. 1982); Tomasza Zygadły Ćma (1980). W Iksie powstały również głośne filmy ukończone w stanie wojennym, zakazane przez cenzurę w dekadzie lat 80.: Matka Królów (1982, prem. 1987) J. Zaorskiego i Przesłuchanie (1982, prem. 1989) R. Bugajskiego. Ponadto w Zespole zrealizowano m.in. serial TV Jerzego Gruzy Czterdziestolatek (1974-77) oraz filmy T. Chmielewskiego Wśród nocnej ciszy (1978) i Wierna rzeka (1983, prem. 1987).

T.L.

Wróć do poprzedniej strony