Akademia polskiego filmu

Słuchacze Akademii Polskiego Filmu oglądają aż trzy czarno-białe filmy ze zdjęciami Krzysztofa Winiewicza – i to właśnie te, które pozwalają mówić o nim jako o jednym z najbardziej twórczych i utalentowanych autorów zdjęć filmowych w kinie polskim lat 60. XX w.

Mowa o Zezowatym szczęściu (1960, współautor zdjęć: Jerzy Lipman) i Pasażerce (1961, prem. 1963) Andrzeja Munka oraz o Niewinnych czarodziejach Andrzeja Wajdy (1960).

Tytuły te dowodzą, że z Winiewiczem współpracowali dwaj spośród czołowych reżyserów z tamtego okresu, Munk i Wajda, najważniejsi współtwórcy Polskiej Szkoły Filmowej, do której zalicza się Zezowate szczęście i Pasażerkę, a w niektórych opracowaniach także Niewinnych czarodziejów, choć ten film należy już raczej do innego nurtu: polskiej nowej fali.

W Zezowatym szczęściu zasługą obu operatorów tego filmu, Winiewicza i Lipmana, jest dostosowanie stylistyki obrazu do różnych konwencji, w których utrzymane są kolejne części tej groteskowej opowieści, rozciągniętej w czasie od epoki międzywojennej poprzez okupację hitlerowską po okres stalinowski.

Jakkolwiek nigdy nie poznamy oryginalnego, także wizualnego, kształtu Pasażerki, gdyż reżyser Andrzej Munk zginął w wypadku samochodowym w trakcie zdjęć do filmu, możemy w wersji, która ukazała się na ekranach, opracowanej przez Witolda Lesiewicza, podziwiać kunszt szerokoekranowych zdjęć Winiewicza w scenach nakręconych w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Ponieważ sceny te wyłaniają się ze wspomnień jednej z dwóch głównych bohaterek filmu, bywają celowo lekko rozbielone albo fragmentarycznie rozmyte. Takie odstępstwo od perfekcji technicznej obrazu filmowego na rzecz jego prawdy emocjonalnej było wówczas nowatorskie. W pamięci pozostaje również oparta na mocnym kontraście czerni i bieli scena nocnego apelu więźniarek, w której snop światła ruchomego reflektora obozowego rozświetla na chwilę kolejne ofiary wskazującej je esesmanki.

Do filmu współczesnego, Niewinnych czarodziejów Wajdy – kameralnej opowieści o młodych ludziach, utrzymanej w swobodnym, nowofalowym stylu, Winiewicz zrobił zdjęcia pełne autentyzmu, w czym zbliżył się do odkrywczej sztuki operatorskiej zarówno francuskiej, jak i – wtedy dopiero rodzącej się – czechosłowackiej Nowej Fali. Użył w tym celu miękkiego, rozproszonego oświetlenia, które nadając obrazom filmowym naturalność (na ekranie nie było nieuzasadnionych cieni), jednocześnie wniosło do nich poetyckość i podkreśliło intymność scen z udziałem tylko dwojga głównych bohaterów.

Krzysztof Winiewicz urodził się 21 stycznia 1933 roku w Hajnówce. W 1955 roku ukończył studia na Wydziale Operatorskim Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Pod koniec studiów był jednym z dwóch asystentów operatora obrazu szkolnego nowelowego filmu sportowego Ewy Petelskiej, Czesława Petelskiego i Stanisława Lenartowicza, ze zdjęciami Zbigniewa Czajkowskiego, Czesława Świrty i Antoniego Wojtowicza, Trzy starty (1955). Następnie wraz  z Jerzym Wójcikiem i Henrykiem Depczykiem zrobił zdjęcia do również wyprodukowanego przez PWSF współczesnego dramatu obyczajowego Juliana Dziedziny, Pawła Komorowskiego i Walentyny Uszyckiej Koniec nocy (1956). Metaforyczny tytuł odnosił się do prób odkłamania w tym filmie obrazu rzeczywistości PRL, zafałszowywanego w filmach z czasów stalinowskich.

Krzysztof Winiewicz, jeszcze nie będąc autorem zdjęć, otarł się o Polską Szkołę Filmową w Eroice Munka (1957, współpraca operatorska, zdjęcia: Jerzy Wójcik), Popiele i diamencie Wajdy (1958, operator kamery, zdjęcia: Jerzy Wójcik) i Krzyżu Walecznych  – debiucie Kazimierza Kutza (1958, operator kamery, zdjęcia: Jerzy Wójcik). Jako wyłączny autor zdjęć (niedzielący obowiązków z innymi operatorami, jak w Trzech startach, Końcu nocy i Zezowatym szczęściu) zadebiutował Szklaną górą Pawła Komorowskiego (1960).

W następnych latach Winiewicz powracał do współpracy zarówno z Kutzem, jak i Komorowskim. Podjął też współpracę m.in. ze Stanisławem Różewiczem oraz z reżyserem adresowanych do dorosłej  widowni filmów o dzieciach – Januszem Nasfeterem.

Od 1970 roku Winiewicz używał taśmy barwnej. W roku 1973 został wykładowcą Wydziału Operatorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, zaś w 1980 – Wydziału Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W latach 1973-1983 był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Zmarł 27 sierpnia 1986 roku w Warszawie.

Andrzej Bukowiecki