Akademia polskiego filmu

"Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu", nr 1/2016

Aleksander Jackiewicz

Teresa Rutkowska

źródło: Kwartalnik Filmowy

Aleksander Jackiewicz – filmoznawca, krytyk filmowy, powieściopisarz i nauczyciel akademicki – urodził się 19 sierpnia 1915 roku w Symferopolu na Krymie. W 1938 roku ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Jego prawdziwą pasją był jednak film i to jemu poświęcił większość życia zawodowego. Wraz z profesorem Jerzym Toeplitzem współtworzył Zakład Filmu w Państwowym Instytucie Sztuki, potem przemianowanym na Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, gdzie poza własną intensywną pracą naukową prowadził zajęcia dydaktyczne dla przyszłych teoretyków i krytyków filmu, najpierw na seminariach instytutowych i Studium Wiedzy o Filmie, potem na studiach doktoranckich. Wielu spośród najbardziej prominentnych znawców kina, należących do grupy zwanej dziś „szkołą warszawską” (jak Zbigniew Czeczot-Gawrak, Alicja Helman, Zofia Woźnicka czy Rafał Marszałek), wywodziło się z jego inspiracji badawczej, zgodnie z którą postrzegano sztukę filmową przede wszystkim jako przetwarzaną artystycznie reprodukcję rzeczywistości materialnej. Z latami ta postawa Jackiewicza ewoluowała za sprawą podejścia fenomenologicznego i fascynacji antropologią kultury, zwłaszcza proweniencji francuskiej. Krytyka filmowa, jaką uprawiał, miała u podstaw rozległą wiedzę humanistyczną oraz otwartość na nowe idee i nurty. Upływowi czasu opierają się przede wszystkim jego oceny i intuicje dotyczące kina polskiego, które śledził z uwagą. Miał umiejętność werbalizowania podstawowych dla tej problematyki kwestii. Dziś, gdy kinematografia w Polsce funkcjonuje w systemie rynkowym i jest podporządkowana mechanizmom marketingu oraz reklamy, rola i znaczenie krytyki filmowej zostały w dużym stopniu zredukowane do funkcji informacyjnej. Jackiewicz był natomiast środowiskowym autorytetem, a jednocześnie umiał docierać do masowego widza – był osobowością barwną i niebanalną, obdarzoną talentem oratorskim i aktorskim; czuł się równie swobodnie w telewizji, jak i w sali wykładowej, jako autor poczytnych tekstów prasowych i uczonych elaboratów, a z jego ocenami liczyli się najwybitniejsi nasi twórcy.

Zmarł 7 czerwca 1988 roku w Warszawie po długiej chorobie. Nie doczekał otwarcia granic i powrotu kina światowego do polskich kin. Należał jednak do tej klasy intelektualistów, którzy zawsze się czuli spadkobiercami kultury europejskiej i obywatelami świata.

Wróć do poprzedniej strony