Akademia polskiego filmu

Wystąpił w blisko dziewięćdziesięciu filmach oraz serialach telewizyjnych – w rolach głównych, drugoplanowych i epizodach, ale nawet te epizody często były znaczące. „Te małe rólki czasem bywają bardziej interesujące niż olbrzymie rólska, z którymi z reguły nie ma czasu się oswoić, że nie powiem już zbratać” – wyznał na łamach „Filmu” w 2000 roku.

Urodził się 9 kwietnia 1937 roku w Krakowie – zmarł 26 maja 2009 w Warszawie. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie (1960). Natychmiast po studiach związał się z teatrami krakowskimi: im. Juliusza Słowackiego (1960-1964) i Starym (1964-1972), a następnie z warszawskimi: Współczesnym (1972-1973), Ateneum (1973-1976), Studio (1982-1992) i Dramatycznym (1976-19982, 1992-2004).

Po raz pierwszy pojawił się w Pasażerce (1963) Andrzeja Munka w drugoplanowej roli Tadeusza, narzeczonego Marty, więźniarki obozu koncentracyjnego. W jego dorobku aktorskim można znaleźć wiele takich – niezwykle różnorodnych – drugoplanowych ról, zapadających na długo w pamięci widzów, z uwagi zarówno na maestrię wykonania, jak i wagę dla dramaturgicznego przebiegu snutej opowieści, czego najlepszym przykładem: Bum-Bum w Ziemi obiecanej (1974) Andrzeja Wajdy, Daleniecki w Nocach i dniach (1975) Jerzego Antczaka, bandyta Płaza-Spławski w Dziejach grzechu (1975) Waleriana Borowczyka, Eligiusz Niewiadomski, morderca Gabriela Narutowicza, w Śmierci prezydenta (1977) Jerzego Kawalerowicza, generał Władysław Anders w Do krwi ostatniej… (1978) Jerzego Hoffmana, czarownik Masiulis w Dolinie Issy (1982) Tadeusza Konwickiego, karuzelnik Schumann w Kawalerskim życiu na obczyźnie (1992) Andrzeja Barańskiego.

Pierwszą główną rolę Walczewski zagrał w Ruchomych piaskach (1968) Władysława Ślesickiego, pełnej poezji subtelnej opowieści o wspólnych wakacjach ojca i syna, których beztroskę rozprasza niespodziewane pojawienie się atrakcyjnej dziewczyny. Znakomitą kreację stworzył w Wajdowskiej ekranizacji Wesela (1975) Stanisława Wyspiańskiego, wcielając się w postać Gospodarza. Na wyżyny aktorskiej sztuki wspiął się także w debiutanckim filmie Piotra Szulkina – Golem (1979), przejmującej opowieści o życiu w odhumanizowanym mieście, pozbawionym wszelkich wartości, zainspirowanej legendą Golema i słynną książką Gustawa Meyrinka. Rządzą w nim Doktorzy, którzy „poprawiają” zdegenerowane jednostki. Jedną z nich jest Pernat, w którego wcielił się Walczewski, pozbawiony przeszłości, żyjący tylko dniem dzisiejszym.

Po raz ostatni można go było oglądać w filmie Małgorzaty Szumowskiej Ono (2004), historii 22-letniej dziewczyny, która przypadkowo zachodzi w ciążę, nie pozbywa się płodu, a podejmuje z nim „dialog”. W roli jej ojca stworzył niezwykłą kreację, która przyniosła mu nagrody aktorskie na festiwalu w Gdyni (2004) i Kijowie (2005).

„Życie ludzkie jest napiętą między tęsknotą i marzeniami struną, która ciągle wibruje. Rolą aktora jest, by wyczuć te wibracje, których zwykle człowiek nie dostrzega” – powiedział w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” kilka lat wcześniej (1994).

Jerzy Armata