Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

Postmodernizm

Małgorzata Radkiewicz

Postmodernizm - znaczenie terminu zmienia się w kontekście różnych dyscyplin naukowych odnoszących pojęcie postmodernizmu do zjawisk społecznych, kulturowych, filozoficznych i artystycznych; postmodernizm określa postawę wobec świata i jego stan w dobie kryzysu wywołanego załamaniem się dotychczasowych systemów społeczno-kulturowych. W sztuce postmodernizm nie oznacza jednej fazy stylistycznej, a raczej otwarcie pola do wszelkiego rodzaju poszukiwań twórczych. Postmodernizm charakteryzuje się [1.] pluralizmem i różnorodnością stylów czy typów refleksji, [2.] rozproszeniem i rozpadem obowiązujących systemów wartości, porządków społecznych i kulturowych, [3.] eklektyzmem form, wzorców i modeli zachowań, [4.] zacieraniem granic pomiędzy elitarną kulturą „wysoką” a „niską”, popularną. Postmodernizm cechuje intertekstualność i kolażowość oparta na cytowaniu, ironii, parodii i pastiszu innych tekstów. Kinowy postmodernizm zakłada dwukodowość, dającą widzowi swobodę odbioru i odczytania znaczeń filmu bez względu na kompetencje medialne i kulturowe. Fenomen dwukodowości ma swoje źródła w grze intertekstualnej, atrakcyjnej dla wytrawnych odbiorców kultury wysokiej ze względu na nieokreśloność i wielopoziomowość znaczeń, a równocześnie dla odbiorców kultury masowej o nastawieniu komercyjnym i ludyczno-rozrywkowym. Przykładem postmodernizmu w kinie jest twórczość P. Greenawaya, D. Lyncha, T. Burtona, braci Coen, a w Polsce J. Machulskiego. Twórcy postmodernistyczni tworzą rodzaj „metafilmów”, prowadząc z widzami grę za pomocą konwencji, które się ze sobą mieszają i chaotycznie przenikają funkcjonując wbrew dotychczasowemu użyciu.

M.R.

Lit.: S. Murawski, Postmodernizm a kultura filmowa, „Kino” 1991/ 2,3; T. Miczka, Wielkie żarcie i postmodernizm. O grach intertekstualnych w kinie współczesnym, Katowice 1992.

Wróć do poprzedniej strony