Akademia polskiego filmu

„Słownik filmu”, red. Rafał Syska, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2010

Widz filmowy

Alicja Helman

Widz filmowy - osoba uczęszczająca do kina i oglądająca filmy. Kino od początku było rozrywką i sztuką masowo dostępną, miało zatem znacznie większą publiczność niż było to kiedykolwiek udziałem innych sztuk. Producenci nie zakładali początkowo jakiegokolwiek jej rozwarstwienia, uśredniając wyobrażenie widza do poziomu umysłowego przeciętnego czternastolatka. Z czasem podstawową kategorią stratyfikacji stał się wiek odbiorcy. Coraz częściej dochodziło też do głosu przeświadczenie, że widzowie dzielą się na naiwnych i koneserów, a tym samym ważna staje się potrzeba kształcenia widowni, by mogła odbierać wszystkie walory filmu, nie poprzestając na prostej recepcji fabuł. W refleksji nad odbiorem filmu przez widza dochodziły do głosu dwie postawy. W myśl pierwszej z nich widz jest bierny, mało pojętny, powolny, uczy się nowych rzeczy stopniowo. W myśl drugiej – widz jest aktywny, bystry, wymagający, obdarzony błyskawicznym refleksem.

Współcześnie radykalnie odmienne koncepcje na temat widza prezentują teorie: psychoanalityczna i kognitywna. Zdaniem zwolenników teorii psychoanalitycznej w odbiór filmu uwikłane są przede wszystkim procesy przedświadome i nieświadome, natomiast udział świadomości ulega daleko idącemu ograniczeniu. Umysł widza funkcjonuje na podobieństwo umysłu człowieka śniącego, kiedy to część funkcji mózgu zostaje wyłączona. Zostaje więc zachwiana logika, którą kierujemy się na jawie. Natomiast kognitywizm posługuje się empirycznym modelem widza, kwestionując wszystkie tezy psychoanalizy. W rozumieniu kognitywizmu proces odbioru filmu jest pewną odmianą procesu poznawczego, w którym uczestniczy człowiek w pełni świadomy. Kognitywiści traktują film jako system relacji formalnych między elementami, który jest ustrukturowany w taki sposób, by mógł być rozumiany i interpretowany. Widz dzięki swej kompetencji, świadomej i racjonalnej aktywności zdolny jest do takiej lektury filmu, która pozwala nadać mu znaczenie temu, co ogląda. W odbiorze filmu aktywizowane są trzy typy wiedzy: wiedza narracyjna (ogólna wiedza o opowiadaniach), wiedza o świecie oraz wiedza o środkach filmowych i sposobach ich użycia.

A.H.

Wróć do poprzedniej strony