Akademia polskiego filmu

Janicki Stanisław, Polscy twórcy filmowi o sobie, Wydawnictwa artystyczne i filmowe, Warszawa 1962.

Wstęp

Stanisław Janicki 

Rozmowy z ludźmi sztuki są na całym świecie powszechnie stosowaną formą dziennikarską. Nie poprzestaje się zresztą na publikowaniu tych rozmów w czasopismach, a wydaje się je często w statecznych foliałach. Istnieje bowiem nie wymagająca dowodów, określona (co prawda nieraz wstydliwie ukrywana) chęć konfrontacji swojej własnej oceny i swojego osobistego odczytania dzieła z zamiarem twórcy. Nie po to, by się z nim zgodzić, ale by poprzez tę konfrontację dzieło le-piej poznać i zrozumieć.

Podstawowym celem tego zbioru rozmów było do-prowadzenie do owej konfrontacji między twórcą a widzem-czytelnikiem. Autor książki, prowadzący te rozmowy, występuje tu jedynie jako przewodnik czy advocatus diaboli. Szkic pióra Konrada Eberhardta natomiast jest wypowiedzią krytyka, ustosunkowującego się do okresu polskiej kinematografii, którego nieustępliwymi bohaterami są twórcy, z którymi rozmawiałem. W założeniu tej książki leżało także zapoznanie czytelnika z tym, jak powstają ich dzieła, jak nad nimi pracują. Czytelnicy, którzy nie znają bliżej „kuchni filmowej", poznają kilka „tajemnic warsztatu", ci natomiast, którzy je już znają, będą mogli porównać różnice lub odnaleźć zbieżności w poglądach twórców na te sprawy. Przedstawienie czytelnikom opinii na temat zadań sztuki filmowej, jej odrębności, jej roli w polskim życiu kulturalnym było trzecim celem tej książki. W wypadku gdyby wszystkie te cele zostały zrealizowane — co niestety nie zawsze się udawało — czytelnik, taką mam nadzieję, pozna sylwetkę artystyczną twórcy. Sylwetka ta byłaby, rzecz jasna, niepełna, gdybym poprzestał na sprawach filmu. Polscy twórcy filmowi bowiem raczej rzadko ograniczają się wyłącznie do pracy w filmie — poruszenie problematyki teatru czy telewizji stało się więc nieraz koniecznością.

Teksty, które składają się na tę książkę, są wynikiem wielokrotnych rozmów, nagrywanych na taśmę magnetofonową, opracowywanych następnie zarówno przez rozmówców jak i autora. Ich ostateczna wersja została autoryzowana. Zadawane pytania są często jedynie, jak gdyby, tytułami pod-rozdziałów. Ponieważ jest to pierwsza tego typu publikacja w Polsce, unikałem nadawania rozmowom wąskiego charakteru, zawężonego do jakiegoś wybranego tematu. Dążyłem do jak najszerszego w zakreślonych ramach — zaprezentowania swych rozmówców. Do takiego potraktowania skłaniała mnie przede wszystkim myśl o czytelniku, który jak sądzę — zainteresowany jest w możliwie szerokim wachlarzu poruszanych tematów. Wydaje mi się, że książka ta będzie pożyteczną lekturą przede wszystkim dla tych, którzy filmem polskim się interesują i mają o nim już pewne wyrobione zdanie oraz dla tych wszystkich, którzy chcieliby się dowiedzieć czegoś więcej o pracy nad filmem od samych twórców.

Niezbędna wydaje się jeszcze tylko odpowiedź na pytanie: dlaczego właśnie tych a nie innych twórców wybrałem, dlaczego właśnie z nimi rozmawiałem? Kierowałem się różnymi względami. Przede wszystkim chciałem, by reprezentowane były wszystkie najważniejsze zawody twórcze stąd różnorodność: od scenarzysty, poprzez reżyserów, operatorów, aktorów do kompozytora. Chciałem, by głos zabrali twórcy, mający już bogaty dorobek artystyczny. Przeprowadzone rozmowy rekapitulują w pewnym sensie najbogatszy jak dotąd — okres rozwoju naszego filmu, obejmujący, poza nielicznymi wyjątkami, drugą połowę lat pięćdziesiątych (w rozmowach poruszane są „charakterystyczne" dla poszczególnych twórców i dzieł sprawy, te o których się mówiło i pisało, te które stały się w wielu wypadkach niemal prawdami obiegowymi). Wiele nazwisk twórców, których filmy należą na pewno do wartościowych i interesujących, nie znalazło się w tym zbiorze. Objętość książki nie pozwalała niestety na uwzględnienie wszystkich. Twórcy należący do najmłodszej generacji nie znaleźli się tutaj, gdyż w czasie powstania książki nie mieli jeszcze za sobą większej ilości dzieł. Ponadto niektóre rozmowy nie mogły — z przyczyn od autora całkowicie nie-zależnych — wejść do ostatecznej wersji książki. Tym wszystkim twórcom filmowym, którzy poświęcili swój cenny czas i włożyli wiele pracy w powstanie tej publikacji — serdecznie dziękuję. Jest ona bowiem w znacznej mierze ich dziełem.

STANISŁAW JANICKI

Wróć do poprzedniej strony