Akademia polskiego filmu

"Wajda zrobił film świetny, a odtwórcy ról pierwszo- i drugoplanowych dobrze przysłużyli się temu pięknemu dziełu. Tym lepiej dla kina, lecz tym gorzej dla historii, gdyż im lepszy jest film, tym bardziej widzowi narzuca się jego historia. Lecz historia w tym filmie nie jest naszą" - twierdzili francuscy krytycy, historycy i politycy po paryskiej premierze "Dantona". "Film ten to zderzenie dwóch charakterów, dwóch wrażliwości w konkretnej sytuacji, ale cierpi na tym wymiar historyczny każdej z dwu postaci. Danton i Robespierre byli motorami rewolucji francuskiej, ale nie jest to w filmie ukazane. Danton chce wstrzymać terror, Robespierre uważa, że musi iść dalej, ale dlaczego? Filmowi brakuje całego historycznego tła: Konwentu podzielonego przez frakcje, kontrrewolucyjnego powstania w Wandei, południa w ogniu buntów, nacisku koalicji obcych u granic Francji. Z tego względu dzieło Wajdy jest mylące" - dodawali inni.
Na długo przed realizacją filmu Andrzej Wajda podjął już jedną próbę adaptacji dramatu Stanisławy Przybyszewskiej "Sprawa Dantona". W 1975 r. wystawił sztukę w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Spektakl utrzymywał się na afiszu przez blisko pięć sezonów. Zarówno w tamtej inscenizacji, jak i w późniejszym filmie Wajda odszedł od swego zamiłowania do wizualnych efektów. Dramatyczne starcia polityczne przejawiają się głównie w dialogu, w dyskursie, w konfliktach racji, a nie gestów. Reżyser nie starał się o wyszukane ujęcia i zaskakujące rozwiązania inscenizacyjne, co nie znaczy, że filmowi brakuje widowiskowości i rozmachu. Udział francuskich koproducentów zapewnił Wajdzie swobodę finansową, ułatwił także dystrybucję filmu za granicą. Nagroda Louisa Delluca oraz Unifrance Film, a zwłaszcza Cezar za reżyserię podnosiły renomę dzieła.
W czołówce filmu nazwiska francuskich gwiazd figurują obok nazwisk czołówych polskich aktorów. Obóz "dantonistów" tworzą odtwórcy francuscy z Gerardem Depardieu w roli tytułowej na czele, filmowi zwolennicy Robespierre'a (w tej roli Wojciech Pszoniak) to Polacy.
Bardzo trudno o jednoznaczną opinię na temat osobowości tak złożonej, jak Danton. Będąc ministrem, powiadał o sobie: "Co mnie obchodzi moja reputacja! Niech Francja będzie wolna, a moje imię napiętnowane". "Beztroska i chęć korzystania z życia - pisze prof. Jan Baszkiewicz, jeden z konsultantów filmu - wiodły Dantona do braku skrupułów". "To przez zamożność przywiązuje się człowieka do jego ojczyzny" - głosił w Konwencie. Skłonny do korupcji, był jednak przy tym szczerze oddany ojczyźnie i rewolucji.
Dla Wajdy najważniejszy jest jednak wizerunek Dantona jako polityka, rzecznika pewnej koncepcji władzy, panowania nad krajem, który wyszedłszy od tych samych, co Robespierre, założeń i ideałów, dochodzi do zupełnie innych wniosków, skłania się ku innym metodom realizacji obranych celów.
Akcja filmu rozpoczyna się wiosną 1794 r. W rewolucyjnej Francji szaleje terror. Na posiedzeniu Komitetu Ocalenia Publicznego Billaud Varenne oskarża Dantona i jego przyjaciół o działalność kontrrewolucyjną. Robespierre nie zgadza się wprawdzie na sądzenie Dantona, ale inni członkowie Komitetu przytaczają wciąż nowe argumenty przeciwko niemu. Jednocześnie dochodzi do konfiskaty redagowanej przez Desmoulinsa gazety dantonistów "Vieux Cordelier". Wkrótce Danton otrzymuje poufne ostrzeżenie, że rząd nosi się z zamiarem aresztowania go. Z inicjatywy Robespierre'a dochodzi do spotkania obu przywódców, ale nie udaje im się osiągnąć porozumienia.
W Komitecie Ocalenia Robespierre domaga się aresztowania Dantona. Nalega, by nastąpiło to szybko, gdyż czas pracuje na korzyść jego przeciwnika, który może w ciągu paru dni zmobilizować przeciw rządowi armię. Na podstawie raportu Saint-Juste'a zostaje przygotowana lista osób do aresztowania. W nocy z 30 na 31 marca policja zatrzymuje Dantona, oskarżony o spisek kontrrewolucyjny, zostaje skazany na śmierć.

www.filmpolski.pl