Akademia polskiego filmu

U schyłku 1907 lub na początku 1908 roku Mojżesz Towbin, właściciel warszawskiego iluzjonu przy ulicy Marszałkowskiej 118, zdecydował się na – prawdopodobnie pierwszą na ziemiach polskich pod trzema zaborami – produkcję filmu fabularnego o tematyce aktualnej. Nie wiemy, pod jakim tytułem wyświetlano go w roku 1908 w iluzjonie Towbina i czy w ogóle zdołano go wyświetlić, bowiem według relacji prasowych rosyjskie władze administracyjne zabroniły wyświetlania go w Warszawie. Wiemy natomiast, że film pokazywano za granicą, m.in. w Rosji, we Francji i we Włoszech.

Fabuła filmu osnuta została na kanwie autentycznych wydarzeń, które rozegrały się w Wielkopolsce. Pierwszym z nich z nich był strajk dzieci wrzesińskich, drugim – protest wielkopolskiego chłopa Michała Drzymały, który nie otrzymawszy od władz pruskich zgody na budowę domu na własnej ziemi, zamieszkał w wozie cyrkowym. Pomysłodawca filmu oba te wydarzenia precyzyjnie połączył w całość, skupiając je w losie jednej wielkopolskiej rodziny.

Warszawski iluzjon przy Marszałkowskiej 118 pokazał ten film już po wybuchu I wojny światowej
pt. Pruska kultura. Ośmiominutowa francuska wersja filmu zatytułowana Les Martyrs de la Pologne jest najstarszym zachowanym zabytkiem kinematografii polskiej sprzed stu lat. Kopia z jednym dłuższym napisem międzyujęciowym w języku francuskim została odnaleziona w 2000 roku w archiwum w Bois d’Arcy pod Paryżem przez Małgorzatę i Marka Hendrykowskich.

Małgorzata i Marek Hendrykowscy – www.akademiapolskiegofilmu.pl