Akademia polskiego filmu

Autor zdjęć m.in. do dwóch dzieł z programu Akademii Polskiego Filmu – Kornblumenblau Leszka Wosiewicza (1988) i Mojego Nikifora Krzysztofa Krauzego (2004) – uchodzi za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu kreacyjno-poetyckiego w polskiej sztuce operatorskiej. Dowodzi tego współpraca Krzysztofa Ptaka z reżyserami o podobnym podejściu do kina: Filipem Bajonem, Andrzejem Barańskim, Janem Jakubem Kolskim, Krzysztofem Krauze i Joanną Kos-Krauze, Grzegorzem Królikiewiczem, Wojciechem Marczewskim, Mariuszem Trelińskim, Wojciechem Smarzowskim, Leszkiem Wosiewiczem.

W dorobku operatorskim Krzysztof Ptak ma też film Andrzeja Wajdy Panna Nikt (1996).

Akcja filmu Wosiewicza Kornblumenblau rozgrywa się w hitlerowskim obozie koncentracyjnym, a więc w rzeczywistości trudnej do wyobrażenia sobie w pełnej palecie barw. Toteż Ptak ograniczył tę paletę, by obraz sprawiał wrażenie niemal czarno-białego. Wyraziste akcenty kolorystyczne wprowadził tylko tam, gdzie były one uzasadnione dramaturgicznie.

W Moim Nikiforze operator – działając poniekąd w zgodzie z duchem uprawianego przez Nikifora malarstwa prymitywnego, nie ulegając przy tym pokusie jałowego naśladownictwa – oszczędnymi środkami wizualnymi stworzył na ekranie prawdziwy obraz Krynicy z czasów PRL (z wczesnych lat 60.), któremu uroda tej miejscowości przydała wymiaru poetyckiego.  

Wysoką rangę osiągnięć operatorskich Ptaka potwierdzają liczne trofea. Barwnym filmom: Historia kina w Popielawach (1988), Pornografia (Polska/Francja, 2003) i Jasminum (2006) Kolskiego, Weiser Marczewskiego (2000), Mój Nikifor, Dom zły Smarzowskiego (2009) oraz czarno-białej Papuszy Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego (2013) artysta zawdzięcza siedem Orłów – Polskich Nagród Filmowych – za zdjęcia.

Edi Piotra Trzaskalskiego (2002) przyniósł operatorowi nominację do Orła oraz Złotą Żabę na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych „Camerimage″ w Łodzi (2002). Srebrną Żabą na Camerimage w Łodzi (2009) uhonorowano zdjęcia do Domu złego, zaś wyróżnieniem w konkursie polskim na Camerimage w Łodzi (2005) – zdjęcia do Mojego Nikifora. W uzasadnieniu jury stwierdziło, że: „Mój Nikifor to film o wyjątkowo oryginalnej kompozycji. Jego świeży i żywy język dobrze współgra z opowieścią widzianą oczyma malarza oraz z kontekstem relacji między naturą i naiwnym stylem malarstwa (…)″.

W 1990 roku Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni nagrodził zdjęcia Ptaka do Kornblumenblau oraz filmu Macieja Dejczera 300 mil do nieba (Polska/Francja/Dania, 1989), zaś w roku 2002 – do filmu Edi.

Na Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni Ptak czterokrotnie – w latach: 2001, 2004, 2005 i 2014 – zdobył nagrodę Jańcia Wodnik za zdjęcia. Uhonorowano nią: Weisera, Pornografię, Mojego Nikifora i Papuszę.

Twórczość Ptaka jest doceniana również poza granicami Polski. Jego zdjęcia w Klejnocie wolnego sumienia Królikiewicza (1981, prem. 1983) nagrodzono na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Panamie (1983). Papusza przyniosła operatorowi Brązową Kamerę 300 na Międzynarodowym Festiwalu Operatorów Filmowych Braci Manaki w Bitoli (2013) oraz nagrodę za najlepsze zdjęcia na Festiwalu Polskich Filmów w Nowym Jorku (2014).

W kraju film ten zdobył ponadto nominację do Nagrody Stowarzyszenia Autorów Zdjęć Filmowych – Polish Society of Cinematographers (2014).

Ptak jest laureatem Tytana dla najlepszego operatora zdjęć do filmu reklamowego. Nagrodę tę otrzymał za zdjęcia do reklamy Rozmowy międzynarodowe na 12. Ogólnopolskim i Międzynarodowym Festiwalu Filmu Reklamowego i Reklamy w Krakowie (2001).

We wczesnym okresie swojej działalności artystycznej był nagradzany za zdjęcia na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie. W roku 1983 zawdzięczał nagrodę Kilku opowieściom o człowieku Bogdana Dziworskiego (1983).

Dwa lata później – filmowi Janusza Sijki Karol Szymanowski. Stabat Mater (1984).

W 1988 roku podzielił się nagrodą z Witem Dąbalem, z którym sfotografował czarno-białą impresję Dziworskiego Widzę (1988).

Krzysztof Ptak urodził się 3 kwietnia 1954 roku w Sulejowie. Jest artystą wszechstronnie wykształconym: studiował historię i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim, zaś w 1980 roku ukończył Wydział Operatorski i Realizacji Telewizyjnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Już na studiach operatorskich okazał się utalentowanym partnerem twórczym Bogdana Dziworskiego, który w krótkometrażowych, wolnych od komentarza słownego filmach dokumentalnych, m.in. w Olimpiadzie (1978) i Dwuboju klasycznym (1978), zaproponował wówczas nowatorskie spojrzenie na sport w formie impresji wizualnych, uzupełnionych efektami dźwiękowymi. Ptak był głównym autorem zdjęć do tych filmów. Znalazł się również w siedmioosobowej ekipie operatorskiej głośnego pełnometrażowego dokumentu Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego Pielgrzym (1979), ukazującego duchowy wpływ pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do ojczyzny.

Jako autor zdjęć do pełnometrażowych filmów fabularnych Krzysztof Ptak zadebiutował Smakiem wody (1980), filmem dyplomowym Leszka Wosiewicza, absolwenta reżyserii w PWSFTviT, z którym współpracował potem nie tylko przy Kornblumenblau, ale również m.in. przy czarno-białej średniometrażowej Wigilii ’81 (1982, prem. 1988) – dramacie rozgrywającym się w stanie wojennym, dokumencie fabularyzowanym Przypadek Hermana palacza (1986, nazwisko Ptaka nie pojawia się w czołówce), fabularnej pełnometrażowej Cyndze (1991) oraz przy serialu dokumentalnym Dekalog – Polska 1993 (1993).

Interesujące rezultaty artystyczne przyniosła współpraca Krzysztofa Ptaka z Grzegorzem Królikiewiczem, reżyserem uważanym za jednego z najbardziej radykalnych eksperymentatorów i wizjonerów w kinie polskim. Wspomniany Klejnot wolnego sumienia to jeden z jej owoców, obok Zabicia ciotki (1984), filmu Sąsiady (2014), dokumentów i spektakli telewizyjnych.

Krzysztof Ptak należy do pionierów stosowania cyfrowego zapisu obrazu w kinematografii polskiej. Edi to pierwszy film polski zrealizowany w całości w tej technologii, przy czym większość scen nakręcono kamerą systemu dobrej klasy, ale niedoskonałego – DV (Digital Video), a jedną sekwencję nakręcono w systemie o wysokich parametrach – HD (High Definition). Pornografia była pierwszym filmem polskim zrealizowanym wyłącznie w HD.

W wywiadzie dla portalu internetowego Stopklatka Ptak przyznał, że nielimitowana ilość materiału, na jaką pozwala nośnik cyfrowy (w przeciwieństwie do taśmy filmowej), pozwoliła mu filmować Krystynę Feldman, odtwórczynię roli tytułowej w Moim Nikiforze, także wtedy, gdy o tym nie wiedziała, co jeszcze bardziej uwiarygodniło jej wybitną kreację aktorską.

Zdjęcia do filmu Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego Ptaki śpiewają w Kigali (2016) zostały zrobione przez Ptaka cyfrowym aparatem fotograficznym z funkcją kamery.

Począwszy od Historii kina w Popielawch Ptak eksperymentuje z grafiką komputerową.

W ogóle przywiązuje dużą wagę do cyfrowej postprodukcji obrazu. I to nie tylko w filmach ze zdjęciami swego autorstwa – usługi tego rodzaju świadczy również dla innych operatorów.

Ptak był też współautorem zdjęć do filmu 3D – animowanej Latającej maszyny Martina Clappa i Geoffa Lindseya (Polska/Chiny, 2011, współautor zdjęć: Michał Stajniak).

Krzysztof Ptak jest zafascynowany nowymi technologiami, ale nie absolutyzuje ich roli w twórczym procesie powstawania obrazu i dzieła filmowego. W wywiadzie udzielonym niżej podpisanemu – Zawsze są tylko światła i cienie („Kino″, nr 12 z 2002 r.) – powiedział: „(…) Niezależnie od nośnika, na jakim rejestrujemy film, naszym tworzywem są zawsze tylko światła i cienie, a rezultat zależy wciąż w największej mierze od wrażliwości tego, kto stoi za kamerą, a nie od samej kamery (…)″.

Autor zdjęć do Kornblumenblau i Mojego Nikifora ma ponadto bogaty dorobek dydaktyczny. Wykłada w PWSFTviT w Łodzi. Od 1984 roku współpracuje z Narodową Szkołą Filmową i Telewizyjną w Kopenhadze. Był dziekanem Wydziału Reżyserii w Narodowej Szkole Filmowej i Telewizyjnej w Londynie. W latach 1992-1994 prowadził w kraju i za granicą warsztaty filmowe dla reżyserów, scenarzystów i aktorów.

Andrzej Bukowiecki