Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy, scenarzysta, aktor. Urodził się 5 sierpnia 1900 roku w Warszawie – zmarł 19 lutego 1967 roku w Warszawie. Podczas pierwszej wojny światowej – w 1918 roku – walczył jako lotnik. Studiował aktorstwo w Dramatycznym Studiu Filmowym Stanisławy Wysockiej oraz Instytucie Filmowym Wiktora Biegańskiego (1920-1922). Jako aktor wystąpił w kilku niemych filmach, m.in. Na jasnym brzegu (1921) Edwarda Puchalskiego, Kule, które nie trafiają (1923) i Awantury miłosne panny D. (1923) Tadeusza Chrzanowskiego.

Zanim zadebiutował w 1928 roku jako samodzielny reżyser niemym filmem Szaleńcy (inny tytuł: My, Pierwsza Brygada), udźwiękowionym w 1934, za który otrzymał Złoty Medal na Wystawie Światowej w Paryżu (1929), był asystentem Wiktora Biegańskiego, m.in. przy realizacji Orlęcia (1927). Z jego przedwojennych dokonań wyróżnić należy przede wszystkim ekranizację Wiernej rzeki (1936) Stefana Żeromskiego. Podczas II wojny światowej przebywał na Węgrzech, a następnie w Warszawie, gdzie nakręcił kilka reklamówek dla prywatnych firm niemieckich, co spowodowało, że – wyrokiem sądu koleżeńskiego – jeden ze swych najlepszych filmów powojennych Skarb (1948) podpisał nie nazwiskiem, a pseudonimem Marian Leonard. W 1945 roku zrealizował dokument Łódź 1939-1945, poświęcony pamięci ofiar terroru niemieckiego.

Wyreżyserował Zakazane piosenki (1946, premiera w 1947) – pierwszy polski pełnometrażowy film fabularny wyprodukowany po wojnie, a także Przygodę na Mariensztacie (1953) – pierwszą rodzimą barwną fabułę kinową. Był solidnym, wszechstronnym rzemieślnikiem kina, znakomicie czującym się w różnych gatunkach filmowych: realizował komedie – Skarb (1948), Marysia i Napoleon (1966; wyróżnienie w Barcelonie), sięgał po klasykę operową – Straszny dwór (1936), czy popularną literaturę – Florian (1938) wg powieści Marii Rodziewiczówny, Biały murzyn (1939) wg powieści Michała Bałuckiego, dobrze czuł się w filmach lotniczych – Gwiaździsta eskadra (1930), Pierwszy start (1950), Sprawa pilota Maresza (1955; Złota Kaczka), i morskich – Rapsodia Bałtyku (1935), Orzeł (1958).

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1954).

Jerzy Armata