HISTORIA POLSKIEGO FILMU - SCENARZYŚCI - AKADEMIA POLSKIEGO FILMU

Jerzy Skolimowski

Reżyser filmowy, scenarzysta, aktor, producent, malarz, poeta. Urodził się 5 maja 1938 roku w Łodzi. Absolwent etnografii na Uniwersytecie Warszawskim (1959) oraz Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi (1963). Jako poeta debiutował w 1957 roku na łamach „Nowej Kultury”.

Skolimowski to artysta o niezwykle ciekawej i skomplikowanej biografii. Uprawiał boks, grał na perkusji w zespole jazzowym, działał w STS-ie i Bim-Bomie, wydał interesujący tomik poezji. Jego przeznaczeniem okazał się jednak film. Zaczął od współpracy scenariuszowej przy Niewinnych czarodziejach (1960) Andrzeja Wajdy oraz Nożu w wodzie (1961) Romana Polańskiego. Zadebiutował niekonwencjonalnie, jego pełnometrażowy Rysopis (1964; nagrody w Arnhem i Warszawie, Syrenka Warszawska) został... zmontowany z etiud realizowanych w łódzkiej szkole filmowej. Jego bohater, Andrzej Leszczyc, w którego wcielił się sam reżyser, rzuca studia i dostaje powołanie do wojska. Do odjazdu pociągu zostaje mu kilka godzin... Debiutancki film Skolimowskiego to gorzkie studium psychologiczne młodego człowieka niemogącego się odnaleźć w niezbyt przyjaznej rzeczywistości. Dalsze losy swego bohatera przedstawił w Walkowerze (1965; laury w Arnhem i Mannheim, Nagroda im. Andrzeja Munka), zaś zwieńczeniem tego interesującego tryptyku stała się Bariera (1966; nagrody w Bergamo i Valladolid, Syrenka Warszawska), w której protagonista – młody polski inteligent, tym razem w interpretacji Jana Nowickiego – usiłuje pokonać dzielące go od świata tytułowe bariery – pieniądza, konwencji, hierarchii.

W 1967 roku kręci Ręce do góry, rozrachunkową opowieść rozgrywającą się podczas zjazdu absolwentów w dziesiątą rocznicę ukończenia studiów. Grupa niegdysiejszych przyjaciół postanawia odwiedzić jednego z kolegów, który nie przybył na spotkanie. Nocna podróż pociągiem towarowym pełna jest alkoholu i wspomnień. Rano okazuje się, że wagon, do którego wsiedli, przez całą noc stał na bocznicy. Film nie został dopuszczony przez cenzurę do rozpowszechniania (wszedł na ekrany dopiero w 1981 roku, podczas tzw. pierwszej Solidarności, uzupełniony przez reżysera aktualizującym wstępem). Zdegustowany takim obrotem sprawy reżyser wyjechał za granicę, gdzie zrealizował wiele znakomitych filmów, m.in. Start (1967; Złoty Niedźwiedź w Berlinie), Przygody Gerarda (1970), Na samym dnie (1970), Krzyk (1978; nagroda w Cannes), Fucha (1982; nagroda w Cannes), Latarniowiec (1985; nagrody w Wenecji), Wiosenne wody (1989). W 1991 roku nakręcił w koprodukcji polsko-brytyjsko-francuskiej ekranizację Gombrowiczowskiej Ferdydurke, w 2008 – we współpracy z kinematografią francuską – Cztery noce z Anną (nagrody w Gdyni, Tokio i Nowym Jorku, dwa Orły), przejmującą opowieść o nieśmiałym zakochanym mężczyźnie, który usiłuje zbliżyć się do obiektu swoich uczuć, zaś dwa lata później – polsko-norwesko-węgiersko-irlandzki Essential Killing (nagrody w Wenecji, Mar del Plata, Gdyni, cztery Orły), pełną suspensu historię tajemniczego mężczyzny złapanego przez amerykańskich żołnierzy w Afganistanie i wywiezionego do tajnej bazy w Europie Środkowej, któremu udaje się zbiec.

Jerzy Skolimowski zajmuje się również malarstwem. Swoje prace wystawiał w galeriach amerykańskich, kanadyjskich, francuskich, włoskich, greckich, niemieckich i polskich.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011), doktor honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (2011), laureat nagrody za całokształt twórczości na Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Plus Camerimage w Bydgoszczy (2010) oraz innych prestiżowych nagród i wyróżnień.

Jerzy Armata

Bibliografia

Książki:

Artystyczne poszukiwania Jerzego Skolimowskiego, red. Sokołowski M., Olsztyn 2011.

Autorzy kina polskiego, red.Grażyna Stachówna, Joanna Wojnicka, Kraków 2004.

Gródź I., Jerzy Skolimowski, Warszawa 2010.

Hollender B., Od Wajdy do Komasy, Warszawa 2014.

Jackiewicz A., Moja filmoteka. Kino polskie, Warszawa 1983.

Lubelski T., Zarębski Konrad J., Historia kina polskiego, Warszawa 2006.

Mazierska, Jerzy Skolimowski. The Cinema of a Nonconformist, New York – Oxford 2010.

Skolimowski. Przewodnik Krytyki Politycznej, red. Kletowski P., Marecki P., Warszawa 2010.

Stachówna G., Wojnicka J., Autorzy kina polskiego, Kraków 2004.

Artykuły:

Eberhardt K., Skolimowski, „Kino” 1967, nr 3, s. 14-20.

Kornacki K., Baśń wielkanocna, czyli ''Bariera'' Jerzego Skolimowskiego obejrzana na nowo, „Kino” 2004, nr 4, s. 59-61.

Mazierska E., Powrót chłopca, „Kino” 2008, nr 9, s. 24-27.

Grodź I., Przez zapatrzenie, „Kino” 2008, nr 11, s. 64-65.

Grodź I., Ucieczki Jerzego Skolimowskiego, „Kino” 2010, nr 12, s. 19-22.

Jankun-Dopartowa M., „Rysopis” jako duchowa biografia pokolenia, „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 17, s. 98-104.

Dzięglewski M., W poszukiwaniu własnej tożsamości. Fenomen współczesnych filmów Jerzego Skolimowskiego, „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 37-38, s. 166-176.

Klejsa K., Obcy we mnie, obcy wśród nas. Doświadczenie emigracyjne w brytyjskich filmach Jerzego Skolimowskiego („Fuch” i „Najlepszą zemstą jest sukces”), „Kwartalnik Filmowy” 2006, nr 53, s. 142-157.

Sadowska M., Nie używał hamulca, „Przekrój” 2008, nr 39, s. 68-71.

Hollender B., Rysopis Skolimowskiego, „Rzeczpospolita” 14-14.9.2008, nr 215, s. A22-A23.

Zuchora A., Po wygranej walce, „Wprost” 2010, nr 42 s. 84-87.

Ręce do góry, „Filmowy Serwis Prasowy” 1981, nr 16, s. 2-5.

Guze J., „Rysopis” na ekranach, „Film” 1965, nr 47, s. 4-5.

Jopkiewicz T., Niby-raj młodości, „Film” 1991, nr 16, s. 4-5.

Walkower, „Filmowy Serwis Prasowy” 1965, nr 5, s. 4-8.

Płażewski J., Ars longa..., „Kino” 1981, nr 9, s. 8-10.

Wywiady:

Demidowicz K., Smader H., Bez walkowera, „Film” 2004, nr 8, s. 104-107.

Helman A., U źródeł trzeciego kina, „Film” 1974, nr 20, s. 12-13.

Janicka B., Na zawodowym ringu, „Film” 1992, nr 9, s. 4-5.