Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy, scenarzysta, aktor, producent, malarz, poeta. Urodził się 5 maja 1938 roku w Łodzi. Absolwent etnografii na Uniwersytecie Warszawskim (1959) oraz Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi (1963). Jako poeta debiutował w 1957 roku na łamach „Nowej Kultury”.

Skolimowski to artysta o niezwykle ciekawej i skomplikowanej biografii. Uprawiał boks, grał na perkusji w zespole jazzowym, działał w STS-ie i Bim-Bomie, wydał interesujący tomik poezji. Jego przeznaczeniem okazał się jednak film. Zaczął od współpracy scenariuszowej przy Niewinnych czarodziejach (1960) Andrzeja Wajdy oraz Nożu w wodzie (1961) Romana Polańskiego. Zadebiutował niekonwencjonalnie, jego pełnometrażowy Rysopis (1964; nagrody w Arnhem i Warszawie, Syrenka Warszawska) został... zmontowany z etiud realizowanych w łódzkiej szkole filmowej. Jego bohater, Andrzej Leszczyc, w którego wcielił się sam reżyser, rzuca studia i dostaje powołanie do wojska. Do odjazdu pociągu zostaje mu kilka godzin... Debiutancki film Skolimowskiego to gorzkie studium psychologiczne młodego człowieka niemogącego się odnaleźć w niezbyt przyjaznej rzeczywistości. Dalsze losy swego bohatera przedstawił w Walkowerze (1965; laury w Arnhem i Mannheim, Nagroda im. Andrzeja Munka), zaś zwieńczeniem tego interesującego tryptyku stała się Bariera (1966; nagrody w Bergamo i Valladolid, Syrenka Warszawska), w której protagonista – młody polski inteligent, tym razem w interpretacji Jana Nowickiego – usiłuje pokonać dzielące go od świata tytułowe bariery – pieniądza, konwencji, hierarchii.

W 1967 roku kręci Ręce do góry, rozrachunkową opowieść rozgrywającą się podczas zjazdu absolwentów w dziesiątą rocznicę ukończenia studiów. Grupa niegdysiejszych przyjaciół postanawia odwiedzić jednego z kolegów, który nie przybył na spotkanie. Nocna podróż pociągiem towarowym pełna jest alkoholu i wspomnień. Rano okazuje się, że wagon, do którego wsiedli, przez całą noc stał na bocznicy. Film nie został dopuszczony przez cenzurę do rozpowszechniania (wszedł na ekrany dopiero w 1981 roku, podczas tzw. pierwszej Solidarności, uzupełniony przez reżysera aktualizującym wstępem). Zdegustowany takim obrotem sprawy reżyser wyjechał za granicę, gdzie zrealizował wiele znakomitych filmów, m.in. Start (1967; Złoty Niedźwiedź w Berlinie), Przygody Gerarda (1970), Na samym dnie (1970), Krzyk (1978; nagroda w Cannes), Fucha (1982; nagroda w Cannes), Latarniowiec (1985; nagrody w Wenecji), Wiosenne wody (1989). W 1991 roku nakręcił w koprodukcji polsko-brytyjsko-francuskiej ekranizację Gombrowiczowskiej Ferdydurke, w 2008 – we współpracy z kinematografią francuską – Cztery noce z Anną (nagrody w Gdyni, Tokio i Nowym Jorku, dwa Orły), przejmującą opowieść o nieśmiałym zakochanym mężczyźnie, który usiłuje zbliżyć się do obiektu swoich uczuć, zaś dwa lata później – polsko-norwesko-węgiersko-irlandzki Essential Killing (nagrody w Wenecji, Mar del Plata, Gdyni, cztery Orły), pełną suspensu historię tajemniczego mężczyzny złapanego przez amerykańskich żołnierzy w Afganistanie i wywiezionego do tajnej bazy w Europie Środkowej, któremu udaje się zbiec.

Jerzy Skolimowski zajmuje się również malarstwem. Swoje prace wystawiał w galeriach amerykańskich, kanadyjskich, francuskich, włoskich, greckich, niemieckich i polskich.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011), doktor honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (2011), laureat nagrody za całokształt twórczości na Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Plus Camerimage w Bydgoszczy (2010) oraz innych prestiżowych nagród i wyróżnień. 

Jerzy Armata