Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, scenograf, aktor, pedagog, prozaik. Urodził się 26 kwietnia 1950 roku w Gdańsku. Absolwent Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (1975). Po skończeniu studiów zrealizował kilka niezwykle interesujących krótkometrażówek, m.in. w warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych Narodziny (1975), Życie codzienne (1976), w łódzkiej Wytwórni Filmów Oświatowych – Dziewce z ciortem (1975; nagrody w Mannheim i Krakowie), Kobiety pracujące (1978; nagroda w Oberhausen), w krakowskim Studiu Filmów Animowanych – Copyright by Film Polski MCMLXXVI (1976), a w Studiu Filmowym „Tor” – średniometrażową fabułę Oczy uroczne (1976; nagrody w Sitges i Trieście), opartą na motywach ludowej przypowieści. W 1993 roku wrócił do formuły filmu krótkiego, kręcąc efektowne Mięso (ironica) (Srebrny Smok w Krakowie, nagrody w Oberhausen, Montecatini, Keszthely), w którym kpi z narodowego myślenia o losach kraju i jego mieszkańców. Punktem wyjścia tych rozważań czyni reżyser... mięso, zwane w PRL-u „surowcem strategicznym”. Podwyższanie jego cen często kończyło się bowiem zmianą ekipy rządzącej. Film jest kolażem socjologicznego eseju, komedii muzycznej i kabaretowej groteski.

Debiutancki film pełnometrażowy Golem (1979; nagrody w Gdańsku, Łagowie, Koszalinie i Madrycie) to przejmująca opowieść o życiu w odhumanizowanym mieście, pozbawionym wszelkich wartości, zainspirowana legendą Golema i słynną książką Gustawa Meyrinka. Zrealizowana przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce Wojna światów – następne stulecie (1981; nagrody w Madrycie, Porto, Trieście) to film wyraźnie antycypujący naszą rzeczywistość: sugestywne studium zastraszonego, bezwolnego społeczeństwa, sterowanego przez wszechobecną telewizję, rozgrywa się w roku 2000, tuż po inwazji Marsjan na Ziemię. Świat po atomowym kataklizmie pojawia się także w następnym filmie Szulkina O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji (1984; nagroda w Lille). Kilkuset ludzi schroniło się pod betonową kopułą. Oczekują tam na przybycie kosmicznej Arki, która przyniesie im ocalenie. Nie wiedzą, że Arka jest tylko wymysłem grupki sprawującej władzę... Zrealizowana w poetyce groteski Ga, ga. Chwała bohaterom (1985; nagrody w Strasburgu, Clermont-Ferrand) to opowieść rozgrywająca się w czasach, kiedy Ziemianie skolonizowali już wszystkie sąsiednie planety, żyje im się dostatnio i nie bardzo chce im się pracować, szczególnie w niebezpiecznym zawodzie astronauty. Do prowadzenia statków kosmicznych używają więc więźniów. W nakręconej w 1990 roku Feminie, ekranizacji popularnej powieści Krystyny Kofty Pawilon małych drapieżców, poświęconej erotycznym obsesjom osamotnionej chwilowo kobiety, widać wyraźne inspiracje Buñuelowską Pięknością dnia, zaś Król Ubu (2003) to zainspirowana sztuką Alfreda Jarry’ego autorska wariacja na temat niebyt mądrego, ale przebiegłego monarchy, który pod szyldem walki o wolność i demokrację w krwawy sposób przejął władzę i sprawował ją, dbając wyłącznie o własne interesy.

Jerzy Armata