Ryszard Bugajski

Ryszard Bugajski, „Przesłuchanie", fot. Roman Sumik, źródło: Fototeka FN?>

Ryszard Bugajski, „Przesłuchanie", fot. Roman Sumik, źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/

Reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, prozaik, tłumacz. Urodził się 27 kwietnia 1943 roku w Warszawie. Absolwent filozofii na Uniwersytecie Warszawskim oraz Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (1973). Tłumacz sztuk teatralnych, autor opowiadań publikowanych w prasie literackiej oraz trzech powieści: Przesłuchanie (1983), Przyznaję się do winy (1985), Sól i pieprz (2000).

Zanim zadebiutował – razem z Januszem Dymkiem – pełnometrażowym filmem fabularnym Kobieta i kobieta (1979), współpracował z Krzysztofem Zanussim przy Iluminacji (1972) oraz Danielem Szczechurą przy animacjach – Hobby (1968) i Desant (1986), a także nakręcił kilka dokumentów, m.in. Maraton (1971), Smak muzyki (1976). W roku 1980 zrealizował – w telewizyjnym cyklu filmowym „Sytuacje rodzinne” – Zajęcia dydaktyczne, a dwa lata później słynne Przesłuchanie, uznane przez władze za najbardziej antykomunistyczny film w historii PRL-u. Film Bugajskiego nie tyle został skierowany na półkę, co przeznaczony do fizycznej likwidacji, a pozbawionemu możliwości wykonywania zawodu reżyserowi pozostała jedynie emigracja. Wyjechał do Kanady, gdzie kontynuował karierę, kręcąc fabularny Clearcut (1991) oraz odcinki popularnych seriali, m.in. „Alfred Hitchcock przedstawia” i „The Twilight Zone”. Kopię Przesłuchania udało się ocalić, w stanie wojennym film ukazał się w nielegalnym obiegu na kasetach wideo. Rozgrywająca się w latach pięćdziesiątych przejmująca opowieść o Bogu ducha winnej piosenkarce, która dostaje się do więzienia, gdzie zostaje poddana brutalnym przesłuchaniom, doczekała się oficjalnej premiery dopiero na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1989 roku. Po lawinie gdyńskich nagród film Bugajskiego został doceniony również w Chicago, Belgradzie oraz Cannes, gdzie rolę Krystyny Jandy uznano za najlepszą kreację żeńską.

W 1995 roku reżyser nakręcił w Polsce Graczy, utrzymanych w konwencji political fiction, a rozgrywających się w czasie kampanii prezydenckiej Lecha Wałęsy. Dwa lata później powrócił na stałe do kraju. Przez kilka lat był głównym reżyserem „Wiadomości” w Programie 1 Telewizji Polskiej. W 2009 roku w filmie Generał Nil (nagrody m.in. w Chicago, Hanowerze, Houston) udanie zrekonstruował ostatnie lata życia legendarnego dowódcy Kedywu Armii Krajowej generała brygady Augusta Emila Fieldorfa, ps. „Nil”, a trzy lata później zrealizował Układ zamknięty – opartą na prawdziwych wydarzeniach historię właścicieli świetnie prosperującej firmy, którzy – wskutek zmowy skorumpowanych urzędników – zostali pokazowo zatrzymani pod zarzutem działania w zorganizowanej grupie przestępczej.

Ryszard Bugajski został odznaczony Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis (2008) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2008).

 Jerzy Armata

Bibliografia

Książki:

Hollender B., Od Wajdy do Komasy, Warszawa 2014.

Bugajski R., Przesłuchanie: scenariusz filmowy, Warszawa 1989.

Bugajski R., Jak powstało „Przesłuchanie”, Warszawa 2010.

Stachówna G., Zmudziński B., Autorzy kina polskiego T.3., Kraków 2007.

 

Książki:

Autorzy kina polskiego, T. 3., red. Grażyna Stachówna, Bogusław Zmudziński, Kraków 2007.


Artykuły:

Adamczak M., Katyń i Generał „Nil” a (długi) zmierzch paradygmatu, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 77-78, s. 72-94.

Birkholc R., Układ zamknięty, „Kino” 2013, nr 4, s. 82-83.

Bugajski R., Polacy – ślepi i głusi analfabeci, „Reżyser” 1998, nr 10 s. 2-3.

Bugajski R., Kto nie chce filmu o Pileckim?, „Rzeczpospolita” 6.12.2005, nr 284, s. 2.

Cieśla W., Krasnowska-Sałustowicz V., Układ oskarżonych i sponsorów, „Newsweek Polska” 2013, nr 17, s. 22-25.

Feusette K., Człowiek z kompasem, „Rzeczpospolita” 26-27.4.2008, nr 99, s. A26-27.

Kalicki W., Prawda przeciw sile, „Gazeta Wyborcza” 17.4.2009, nr 90, s. 14-15.

Łupak S., Układ zbyt scalony?, „Newsweek Polska” 2013, nr 15, s. 94-97.

Pytlakowski P., Układ bezprawia, „Polityka” 2013, nr 14, s. 30-32.

Romanowski A., Zbrodnia na Nilu, „Polityka” 2009, nr 16, s. 66-68.

Szczerba J., Daj mi prywaciarza, ja znajdę paragraf, „Gazeta Wyborcza” nr 5.4.2013, nr 80, s. 26-27.

Tokarczyk J., „Układ zamknięty” – nowy film Ryszarda Bugajskiego”, „Film & TV Kamera” 2011, nr 4, s. 20-23.

Zaremba P., Prawdziwa cena historycznych widowisk, „Dziennik. Polska. Europa. Świat” 20.4.2009, nr 92, s. 16-17.

 

Wywiady:

Feusette K., Ukryliśmy „Przesłuchanie” pod śniegiem, „Rzeczpospolita” 12.11.2006, nr 289, s. A 11.

Grzela R., Nie liczył się z tym, że zginie, „Gazeta Wyborcza” 18-19.4.2009, nr 91, s. 20-21.

Hollender B., Nie czuję się patriotą – mówi Ryszard Bugajski, „Kino” 1992, nr 1, s. 14-15.

Hollender B., Polacy kochają przegranych bohaterów, „Rzeczpospolita” 10.4.2009, nr 85, s. A16-A17.

Janicka B., Nie chcę utonąć, „Film” 1990, nr 3, s. 3-5.

Janicka B., Łagodny Kanadyjczyk, „Film” 1991, nr 48, s. 4-5.

Kobus J., Układ niepojęty, „Wprost” 2013, nr 14, s. 70-73.

Maciejewski Ł., Historia na nowo, „Dziennik. Polska. Europa. Świat” 4.9.2009, s. 4-5.

Polak B., Pawłowicz J., Interesuje mnie człowiek, „Biuletyn IPN” 2006, nr 7, s. 32-48.

Rajczuk-Żukowska M., Czy ja jeszcze ten kraj rozumiem?, „Ekran” 1990, nr 3, s. 14-15.

Rigamonti M., Niczego się nie boję, „Newsweek Polska” 2011, nr 39, s. 38-41.

Tokarczyk J., Układ zamknięty, „Film & TV Kamera” 2011, nr 2, s. 16-19.

Śmiałowski P., Oskarżony Generał Fieldorf, „Kino” 2009, nr 4, s. 17-19.

Śmiałowski P., Politycy mają brudne ręce, „Kino” 2013, nr 4, s. 25-27.

Zawiśliński M., Rzeczy trudne są ciekawe, „Magazyn Filmowy SFP” 2013, nr 24, s. 48-49.