Akademia polskiego filmu

Urodzony 22 czerwca 1926 roku w Nowej Wilejce. Pisarz, scenarzysta i reżyser filmowy. W 1938 roku rozpoczął naukę w gimnazjum Zygmunta Augusta w Wilnie, maturę zdał na tajnych kompletach. W roku 1945 podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1946 rozpoczął pracę w tygodniku „Odrodzenie”, z którym w 1947 roku przeniósł się do Warszawy. W „Odrodzeniu” zadebiutował jako recenzent filmowy i opublikował swoją pierwszą powieść – Rojsty (1948, wyd. książkowe: 1956). Przełomowe znaczenie w twórczości literackiej Konwickiego miała powieść Dziura w niebie (1959). Zarówno w niej, jak i w późniejszych zmagał się z własną biografią, z losem swojej formacji pokoleniowej i polskiej inteligencji oraz polskimi kompleksami narodowymi. Kładł nacisk na kategorię czasu i powroty pamięcią do dzieciństwa, młodości, czasów wojny. Umieszczał elementy groteski, poetyki absurdu i akcenty humorystyczne, posługiwał się różnymi płaszczyznami czasowymi, zastępował tradycyjną konstrukcję powieściową formami bliższymi eseju. Kolejne powieści to: Sennik współczesny (1963), Wniebowstąpienie (1967), Zwierzoczłekoupiór (1969), Nic albo nic (1971), Kronika wypadków miłosnych (1974), Kalendarz i klepsydra (1976), Kompleks polski (1977, wyd. w drugim obiegu), Mała apokalipsa (1979, wyd. w drugim obiegu kultowa powieść z czasów schyłku tzw. epoki gierkowskiej), Wschody i zachody księżyca (1982, wyd. w drugim obiegu), Bohiń (1987), Czytadło (1992). Wspomnieniami podzielił się z czytelnikami w książce Pamiętam, że było gorąco (2001). W latach 1956-1968 pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu Filmowego „Kadr”, potem także kilku innych. Był współscenarzystą trzech wybitnych filmów Jerzego Kawalerowicza: Matki Joanny od Aniołów (1961), Faraona (1966) i Austerii (1982). Ponadto napisał scenariusze m.in. do Zimowego zmierzchu Stanisława Lenartowicza (1956) i Kroniki wypadków miłosnych Andrzeja Wajdy (1974). Costa-Gavras nakręcił na podstawie jego powieści film Mała apokalipsa (Francja 1992). Konwicki zagrał pisarza w Kronice wypadków miłosnych, wystąpił też w dokumentalnych filmach Andrzeja Titkowa poświęconych swojej osobie (Przechodzień, 1984 i Całkiem spora Apokalipsa, 2002). W 1958 zadebiutował jako reżyser oryginalnym studium psychologicznym Ostatni dzień lata, które zrealizował wspólnie z Janem Laskowskim. Wszystkie filmy nakręcił według własnych scenariuszy, pięć kolejnych już samodzielnie. Kamerą opowiadał często, podobnie jak piórem, o rozterkach swego wojennego pokolenia, zmaganiach z czasem i pamięcią. Najlepiej widać to w groteskowym Salcie (1965) i onirycznym Jak daleko stąd, jak blisko (1972), choć także w psychologicznych Zaduszkach (1962). Dwa spośród filmów Konwickiego są ekranizacjami utworów literackich, szczególnie mu bliskich z uwagi na utrwalone w nich obrazy jego rodzinnej Wileńszczyzny: Dolina Issy (1982, wg powieści Czesława Miłosza) i Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza (1988).

Andrzej Bukowiecki