Akademia polskiego filmu

Jeden z najbardziej znanych i rozpoznawalnych na świecie polskich kompozytorów filmowych. Tak ogromną popularność przyniosła mu muzyka do filmów Krzysztofa Kieślowskiego, zwłaszcza do Podwójnego życia Weroniki (1991) oraz tryptyku Trzy kolory (1993-1994).

Urodził się 20 maja 1955 roku w Bielsku-Białej. Uczył się grać na gitarze i fortepianie, choć żadnych szkół muzycznych nie ukończył. Studiował historię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1977 roku związał się – jako pianista i kompozytor – ze słynnym kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie pisał piosenki m.in. dla Anny Szałapak, Tamary Kalinowskiej (prywatnie: siostra kompozytora), Beaty Rybotyckiej, Jacka Wójcickiego. Jednym z największych piwnicznych hitów stał się Marszałek Koniew (Preisner napisał muzykę do prasowego wywiadu Antoniego Hajdeckiego, autora krakowskiego pomnika radzieckiego marszałka).

Jako kompozytor muzyki filmowej zadebiutował w 1974 roku partyturą do krótkiej animacji dla dzieci Przyjaciół znajdziesz wszędzie Franciszka Pytera. W 1982 roku napisał muzykę do Pola bitewnego, dokumentu Andrzeja Papuzińskiego poświęconego dziejom Panoramy Racławickiej. W czołówkach tych dwóch filmów widnieje jako Zbigniew Kowalski; od Prognozy pogody (1982) Antoniego Krauzego artysta posługuje się nazwiskiem Preisner.

Jego wielka kariera jako kompozytora filmowego rozpoczęła się od spotkania z Krzysztofem Kieślowskim i Krzysztofem Piesiewiczem. Rzadko zdarzają się takie konstelacje twórcze, skupiające indywidualności nadające wręcz na tej samej artystycznej fali. Współpraca tego fantastycznego tercetu zaczęła się od Bez końca (1984), przejmującego dramatu rozgrywającego się w czasie stanu wojennego. Kolejnym wspólnym przedsięwzięciem Kieślowskiego, Piesiewicza i Preisnera stał się cykl telewizyjny Dekalog (1988), którego dwa odcinki miały także dłuższe, kinowe wersje: Krótki film o zabijaniu (1987), inspirowany piątym przykazaniem, który dodatkowo znakomicie wpisał się w dyskusję na temat celowości i skuteczności kary śmierci, oraz Krótki film o miłości (1988), subtelna wariacja na temat przykazania szóstego „nie cudzołóż”.

Podwójne życie Weroniki (1991) to pierwszy film Kieślowskiego nakręcony w koprodukcji  z kinematografią francuską. Ta subtelna opowieść o miłości, życiu i śmierci ma dwie protagonistki: Véronique i Weronikę. Jedna mieszka we Francji, druga w Polsce. Obie są utalentowane muzycznie, obie też mają kłopoty z sercem... W tym filmie muzyka Preisnera jest szczególnie ważna, momentami wręcz prowadzi narrację opowieści, a porywająca wokaliza Elżbiety Towarnickiej to bez wątpienia jeden z najpiękniejszych motywów w dziejach polskiej muzyki filmowej.

Tryptyk Trzy kolory powstał w koprodukcji francusko-szwajcarsko-polskiej. Inspirowany barwami flagi francuskiej, okazał się dość niekonwencjonalną próbą filmowych rozważań nad rewolucyjnymi ideami – równością, wolnością i braterstwem. Bohaterka Niebieskiego (1993) traci męża i córeczkę w wypadku samochodowym. Zaczyna wieść nowe życie, anonimowe i niezależne... Protagonista Białego (1994) zmuszony jest rozwieść się ze swą żoną. Jednocześnie traci pracę, mieszkanie, upada na dno. Dość przypadkowo podnosi się jednak, zdobywa majątek i postanawia się odegrać na swej byłej żonie... I wreszcie Czerwony (1994). Stary, zgorzkniały, emerytowany sędzia zaszył się w swym podgenewskim domu. Samotność próbuje urozmaicić sobie podsłuchiwaniem rozmów telefonicznych. Nagle w jego życie wkracza młoda, śliczna dziewczyna...

Muzyka Preisnera tworzy znakomity klimat tych uniwersalnych, ponadczasowych opowieści. Nie ilustruje ich jednak, a twórczo dopełnia, czy to uzupełniając obraz, czy wręcz go kontrapunktując, co tylko wzmacnia dramaturgię snutych opowieści.

Spośród innych filmowych prac kompozytorskich Preisnera warto wyróżnić muzykę do filmów Magdaleny Łazarkiewicz (Ostatni dzwonek, 1989), Piotra Łazarkiewicza (Kocham kino, 1987; W środku Europy, 1987), Antoniego Krauzego (Dziewczynka z hotelu Excelsior, 1988), Waldemara Krzystka (Zwolnieni z życia, 1992) czy Wojciecha Marczewskiego (Weiser, 2000). Z kompozycji do filmów zagranicznych na szczególną uwagę zasługuje muzyka do filmów: Agnieszki Holland (Europa, Europa, 1990; Olivier, Olivier, 1991; Tajemniczy ogród, 1993), Louisa Malle’a (Skaza, 1992), Soren Kragh-Jacobsen (Wyspa na ulicy Ptasiej, 1996), Maxa Färberböcka (Kobieta w Berlinie, 2008).

Preisner ma na swym koncie wiele prestiżowych nagród, m.in. dwa Cezary – za Trzy kolory. Czerwony (1994) i Elisa (1995) Jean Backer (1996), dwie nominacje do Cezara – za Trzy kolory. Niebieski (1994) i Un secret (2007) Claude’a Millera (2008), Nagrodę Stowarzyszenia Krytyków Filmowych w Los Angeles za Trzy kolory. Niebieski (1993), Srebrnego Niedźwiedzia za Wyspę na ulicy Ptasiej na Brelinale (1997).

W 1995 roku Antoni Krauze nakręcił dokument poświęcony jego twórczości Preisner, czyli droga do sukcesu.

Jerzy Armata