Akademia polskiego filmu

Jerzy Bonawentura Toeplitz

Ur. 24 XI 1909 r. w Charkowie, zm.24 VII 1995 r. w Warszawie. Polski historyk filmu, także publicysta, działacz, organizator szkolnictwa filmowego. Syn Teodora T., działacza samorządowego i pioniera budownictwa spółdzielczego w Warszawie. Ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim (1933). W I. 1929-34 uprawiał żywą działalność krytyczno- filmową na łamach „Kuriera Polskiego" i „Dziennika Ludowego" (ówczesne teksty opublikował po latach w Spotkaniach z X Muzą, 1960). Członek-założyciel Stowarzyszenia START (1930-1934). W I. 1934-37 pracował jako dorad-ca scenariuszowy swego stryjecznego brata Ludovico Toeplitz Film Productions. W I. 1937-39 jako referent Rady Naczelnej Przemysłu Filmowego w Polsce, pracował nad utworzeniem wyższej szkoły filmowej. Wojnę przeżył w Warszawie, ucząc angielskiego. Ogromnie aktywny po wojnie. Współorganizował kinematografię, piastując szereg stanowisk w przedsiębiorstwie „Film Polski" (1945-1948). Był jednym z założycieli Centralnego Archiwum Filmowego (późniejszej Filmoteki Narodowej), a w 1.1948-1972 prezesem Międzynarodowej Federacji Archiwów Filmowych (FIAF). Był pierwszym dyrektorem (1949-1951) Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, a następnie rektorem tej uczelni (1957 - 1968 ). Od 1949 d 1972 r. kierował Zakładem Historii i Teorii Fil-mu w Państwowym Instytucie Sztuki w Warszawie ( późniejszego. Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk ), którego dyrektorem był w 1.1960-68. Twórca i redaktor naczelny „Kwartalnika Filmowego" ( 1951-1965), a potem „Kina" (1966-68). Raczej konserwatywny w gustach, miał niechlubny opiniodawczy udział w przygotowaniu Uchwały KC PZPR w Sprawie Kinematografii (1960); zrehabilitował się w marcu 1968 r., kiedy - jako jedyny polski rektor - zaprotestował przeciw biciu studentów. Usunięto go wtedy z wszystkich stano-wisk: na uczelni, w Instytucie Sztuki i w „Kinie". W 1972 r. wyjechał do Australii, gdzie został założycielem i pierwszym rektorem (1973-79) pierwszej Australijskiej Szkoły Filmowo- Telewizyjnej w Sydney, przed której gmachem stoi dziś jego popiersie. Po powrocie współpracował z wieloma instytucjami filmowymi i prowadził seminarium na UW. Z wkładów historii filmu na łódzkiej uczelni zrodziło się dzieło jego życia: sześciotomowa Historia Sztuki Filmowej. Na podstawie pierwszej wersji I tomu (doprowadzonego do 1918 r., wydanego ostatecznie w 1955 r. ) uzyskał w 1951 r. doktorat ; tytuł profesora otrzymał, jako pierwszy polski filmoznawca, w 1957 r. VI tom, doprowadzony do roku 1953, wydał w 1990 r. Choć tradycyjne metodologicznie, to napisane żywą polszczyzną dzieło, do którego autor sam zbierał wszystkie informacje, nadal służy kolejnym pokoleniom czytelników. Wydał też dwie książki o filmie amerykańskim: Film i telewizja w USA (1963) i Nowy film amerykański (1973), wydane rok później w Stanach pt. Hollywood and After. Był redaktorem naukowym pierwszych czterech tomów Historii Filmu Polskiego. Pośmiertnie wydano tom jego felietonów historycznych Kartki z kalendarza (1996). Zagrał profesora w Głosach (1981) J. Kijowskiego. Jest bohaterem filmu dokumentalnego G. Królikiewicza Człowiek środka ( 1987 ). Był pierwszym doktorem honoris causa w dziejach łódzkiej PWSFTviT (1993) i w tymże roku laureatem nagrody im. Rosselliniego na festiwalu w Cannes. T. L.

Encyklopedia Kina ( Pod redakcją Tadeusza Lubelskiego ), Kraków 2003