Akademia polskiego filmu

Na zakończenie obchodów stulecia polskiego filmu oddajemy w Państwa ręce drugą część publikacji poświęconej polskiemu kinu ery niemej. Po raz kolejny postawiliśmy przed sobą zadanie, dogłębnego i atrakcyjnego jednocześnie, przedstawienia tym razem okresu od zakończenia I wojny światowej po narodziny kina dźwiękowego, czyli rok 1930, kiedy to Bolesław Newolin zrealizował Moralność pani Dulskiej – pierwszy polski film, który „przemówił”. 

Obok znakomitego tekstu wprowadzającego autorstwa prof. Małgorzaty Hendrykowskiej, tak jak i w część poprzedniej, zamieszczamy artykuły pogłębiające poszczególne tematy i zagadnienia. Szczególnie ważnym obszarem – swoistą terra incognita jest historia narodzin i rozkwitu kina realizowanego z myślą o publiczności żydowskiej. Polska była krajem, w którym ta produkcja rozwinęła się na wielką skalę. Niestety lwia część tego fascynującego dorobku uległa zagładzie. Trudnego zadania przedstawienia najstarszych dziejów niemego kina realizowanego w języku jidisz podjął się prof. Edward Zajiček. 

Po śmierci Aleksandra Hertza – założyciela i szefa firmy „Sfinks”, produkcją filmową zaczęło zajmować się coraz więcej spółek i firm. Jedną z najciekawszych, a zarazem najambitniejszych, okazała się „Kinostudia” Wiktora Biegańskiego – reżysera i aktora, który realizował wprawdzie nienajlepsze obrazy, ale dokonał pierwszej na naszym gruncie próby kina autorskiego. Wartość tej próby – z punktu widzenia historyczno-filmowego – ocenia w swym tekście Kamil Stepan. 

Dla każdego widza filmowego niezwykle istotna jest możliwość skonfrontowania własnych opinii ze zdaniem fachowców. Kino potrzebuje także reklamy i kampanii medialnych. Nieuchronnie zatem narodziny kina pociągnęły za sobą pojawienie się na rynku specjalistycznej prasy filmowej. Również prasa codzienna poświęcała pojawiającym się na ekranach filmom coraz więcej miejsca. O kinie pisali najznakomitsi pisarze, felietoniści, recenzenci. Dr Jadwiga Bocheńska przedstawia najważniejszych z nich, opisując proces narodzin prasy branżowej.
Film nie może obejść się bez gwiazd, których samo pojawienie się w czołówce staje się gwarancją sukcesu. Polski „star-system” miał swoja specyfikę. Daleko mu było do hollywoodzkiej gorączki towarzyszącej uwielbianym amantom płci obojga. Ale i u nas producenci bardzo szybko zdali sobie sprawę z konieczności angażowania aktorów z zadatkami na gwiazdy. Na ten temat ciekawą gawędę snuje wybitny znawca tematu Stanisław Janicki. 
Ostatecznym kresem Wielkiego Niemowy jest rok produkcji pierwszego polskiego „dźwiękowca” – Moralności pani Dulskiej. O okolicznościach jego powstania, a także o wszystkich problemach związanych z rewolucją dźwiękową, pisze pracownik Filmoteki Narodowej Adam Wyżyński. 

W dziale Varia prezentujemy Państwu oryginalne skany materiałów prasowych, dzięki którym przywołujemy specyfikę tamtego czasu z jego niepowtarzalnym językiem i, trącącą naftaliną, retoryką. Jakże jednak to wszystko, z dzisiejszej perspektywy, wzruszające i niezwykłe. 

Mamy nadzieję, że kolejny tom poświęcony polskiemu kinu okresu Wielkiego Niemowy dostarczy Państwu wiele przyjemności i nostalgicznej zadumy nad naszym najwcześniejszym narodowym dziedzictwem.

Grażyna M. Grabowska