Akademia polskiego filmu

Słowo wstępne

W 1996 roku w Wydawnictwie Uniwersytetu Łódzkiego został opublikowany tom esejów Kino polskie w dziesięciu sekwencjach, który miał także swą wersję angielską Polish Cinema in Ten Takes. Zebrano w nim szkice o twórczości dziesięciu twórców polskiego filmu. Ich wybór był osobistą decyzją autorów, choć w przekonaniu całego zespołu tworzył dekalog wartości najwyższych w po-wojennym kinie polskim. Wspomniany tom wydano w roku obchodów stulecia kina na ziemiach polskich — nieco rocznicowy charakter tej publikacji przypominał, jak poważny dług wobec jego dziejów ciąży jeszcze na historykach filmu polskiego. W 1994 roku ukazał się szósty, jak dotąd ostatni, tom Historii filmu polskiego, obejmującej w sumie lata 1895-1972; w dalekiej przeszłości została także za-kończona edycja popularnej serii X Muza. Pamiętać jednak należy, że ukazały się również książki podejmujące próby opisu i interpretacji dziejów polskiego kina przed 1939 rokiem oraz takich nurtów w jego powojennej historii, jak „szkoła polska" i „kino moralnego niepokoju", a także tomy zbiorowe, które skupiały uwagę na interpretacjach filmów poszczególnych autorów. Opublikowane ujęcia typu monograficznego dotyczyły twórczości Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Kazimierza Kutza, Tadeusza Konwickiego, Stanisława Różewicza, Krzysztofa Zanussiego, Filipa Bajona, Andrzeja Kondratiuka oraz Agnieszki Holland i Romana Polańskiego. Tomy zbiorowe poświęcone zostały twórczości: Andrzeja Wajdy, Kazimierza Kutza i Krzysztofa Kieślowskiego. Podkreślić tu warto, iż w większości przypadków przypomniane książki powstały w ostatnim dziesięcioleciu, co daje nadzieję, iż kino polskie i jego twórcy stają się powoli przedmiotem szerszych i wnikliwszych zainteresowań badawczych historyków filmu polskiego. To ważne, gdyż wiele jeszcze obszarów poznania i interpretacji czeka na swoich odkrywców. Dotyczy to nie tylko klasyków kina polskiego (np. Wojciech Jerzy Has), ale i twórców młodszych generacji. Wielu autorów i wiele ich dzieł czeka na swoje nowe odczytania —dzieje każdej twórczości artystycznej są przecież także dziejami jej recepcji, która weryfikuje „prawdy" zastane. Inną funkcję w obiegu czytelniczym, w dydaktyce uniwersyteckiej i szkolnej pełnią monografie, inną — zbiory tekstów przedstawiających panoramę zjawisk i indywidualności twórczych wypełniających karty historii filmu polskiego. Jednakże oba rodzaje publikacji mogą inspirować do dalszych poszukiwań zarówno czytelnika, jak i potencjalnego badacza, mogą być pierwszym prze-wodnikiem po obszarach dziejów kina polskiego, mogą być także swoistymi podręcznikami dla studentów czy uczniów. Takie role pełnił niewątpliwie wydany przed laty tom Kino polskie w dziesięciu sekwencjach, którego wydawniczy nakład wyczerpał się bardzo szybko. Taką rolę będzie pełnił na pewno zbiór szkiców Autorzy kina polskiego pod redakcją Grażyny Stachówny i Joanny Wojnickiej wydany w 2004 roku. Takie role pełnić będzie zapewne oddawany w ręce Czytelników tom Kino polskie w trzynastu sekwencjach. Już jego tytuł informuje potencjalnego Czytelnika, iż — w porównaniu z pierwszym wydaniem tomu — zakres tematyczny książki został poszerzony; pojawiają się w nim szkice poświęcone trzem reżyserom nieobecnym w zbiorze poprzednim. Eseje z pierwszego wydania zostały poszerzone bądź o refleksje, które niosła dalsza twórczość ich bohaterów, bądź o nowe przemyślenia. Czytelnik zamieszczonych w tym zbiorze szkiców rozpozna ich osobisty ton. Różnią się one sposobem ujęcia i stylem języka; te różnice narzucała za-równo osoba samego reżysera i jego twórczość, jak i indywidualność piszące-go. Żaden z przedstawionych szkiców, z oczywistych powodów, nie ma ambicji stricte monograficznego ujęcia; każdy z nich jest jedynie zwierciadłem tego, co dla autora było cechą właściwą, rzeczą najważniejszą i godną szczególnej uwagi w rozpoznaniu twórczości danego reżysera. Wyrażam nadzieję, iż oba dopowiadające się tomy — a więc: Kino w trzynastu sekwencjach i Autorzy kina polskiego — ze względu na to, iż prezentują sylwet-ki różnych twórców filmu polskiego, stanowić będą istotne kompendium wiedzy o jego powojennych dziejach.

Ewelina Nurczyńska-Fidelska