Akademia polskiego filmu

"Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896-2005" to jedyna książka, która w całości obejmuje dzieje polskiej kinematografii. Właśnie - kinematografii, nie tylko - filmu.

"Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896 - 2005", książka prof. Edwarda Zajička to nowa zaktualizowana i znacznie przerobiona przez autora wersja dzieła "Poza ekranem - kinematografia polska 1918-1991". 

 Pierwsze wydanie książki ukazało się w 1992 roku. Zostało doskonale przyjęte przez krytykę i filmowców. Jako jedyne tego typu popularne, oparte na źródłach opracowanie, stało się także swoistym podręcznikiem studentów wydziałów filmowych: Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a także zakładów filmoznawczych innych wyższych uczelni. W rezultacie nakład został bardzo szybko wyczerpany.

Książka prof. Edwarda Zajička "Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896 - 2005" jest jedyną tego rodzaju pozycją na polskim rynku księgarskim. Opisuje dzieje polskiej kinematografii od jej zarania, do uchwalenia ostatniej ustawy o kinematografii poprzez charakterystykę systemów prawnych, organizacyjnych, poprzez opis instytucji i postaci, które wpływały na kształt polskiego filmu w ciągu ponad 100 lat jego istnienia. To jedyna książka, w której czytelnicy znajdą historie wytwórni filmowych, kolejnych ustaw, słynnych producentów i szefów kinematografii, a także kompletną historię powstania i funkcjonowania Zespołów Filmowych.  

Edward Zajiček, profesor łódzkiej Szkoły Filmowej, kierownik produkcji, naukowiec, animator szkół filmowych, dyrektor wytwórni, pracownik zarządu - w barwny sposób, właściwy tylko naocznym świadkom wydarzeń, pisze o konfliktach władzy ze środowiskiem, o absurdach uregulowań prawno-ekonomicznych w zderzeniu z działalnością artystyczną filmowców. Całość nasycona jest anegdotami. "Czyta się to jak powieść. Niekoniecznie o ekonomii filmu. Raczej o ludziach" - napisał w liście do autora Krzysztof Teodor Toeplitz. Książka niezbędna dla każdego dziennikarza, filmowca, studenta.

Książkę wydały wspólnie: Stowarzyszenie Filmowców Polskich i Studio Filmowe Montevideo przy wsparciu Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Zdjęcia pochodzą z archiwum Autora, z Filmoteki Narodowej i Studiów Filmowych.

Wydanie zostało wzbogacone o historię kinematografii na ziemiach polskich pod zaborami, a także, co cenne szczególnie, o ostatnią dekadę, którą kończy w książce uchwalenie ustawy o kinematografii i powstanie Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. 

"Jest to książka wręcz porywająca. Edward Zajiček był przez długielata kierownikiem produkcji wielu polskich filmów, był też szefem produkcji Zespołów Filmowych, obecnie wykłada reguły produkcji w łódzkiej szkole filmowej. Jego książka miała być więc, w pierwotnym założeniu, po prostu historią produkcji i ekonomiki filmowej w Polsce. Ale stała się czymś znacznie więcej. Opisując sposoby produkowania filmów w Polsce - przed wojną i teraz - autor, obdarzony wspaniałym zmysłem ironii w duchu "z cicha pęk", wprowadza nas po prostu w świat branży filmowej. Przedwojennej - sklepikarskiej i kombinatorskiej oraz powojennej - zbiurokratyzowanej ale niemniej bystrej, grającej skomplikowaną grę pomiędzy pieniędzmi, ideologicznymi hasłami, ambicjami artystów, sensem, nonsensem, a czasem również prawdziwym talentem. Czyta się to jak powieść. Niekoniecznie o ekonomii filmu. Raczej o ludziach, którzy przez lata stali "poza ekranem" naszej kinematografii."