Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, aktor. Urodził się 25 grudnia 1929 roku we Włodzimierzu Wołyńskim (obecnie Ukraina). Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Łodzi (1953). Współtworzył studencki ruch teatralny, był m.in. współzałożycielem kabaretu Czerwony Wąż. Jako aktor zadebiutował w listopadzie 1952 roku i przez kolejne dziesięć lat grał na scenach teatralnych (m.in. w Teatrze Powszechnym w Łodzi) oraz w filmie (role drugoplanowe m.in. w Celulozie, Pod gwiazdą frygijską, Kapelusz pana Anatola). W tym okresie był również dyrektorem łódzkiego teatru 7.15 (sezon 1957/58) oraz aktorem i reżyserem w Teatrze Nowym w Łodzi (od 1958). Od 1959 roku zaczął reżyserować spektakle Teatru Telewizji. Współpracował najpierw z oddziałem łódzkim TVP, a od 1963 do 1975 roku w ośrodku warszawskim pełnił funkcję naczelnego reżysera oraz dyrektora Teatru Telewizji. Wyreżyserował ponad 130 spektakli telewizyjnych, w tym sztuki z klasyki polskiego i światowego dramatu, takie jak Trzy siostry i Wujaszek Wania Czechowa, Kordian i Fantazy Słowackiego, Szklana menażeria Tennessee Williamsa, adaptacje powieści i opowiadań oraz spektakle Teatru Faktu (Epilog norymberski).

Równolegle od początku lat 60. zajmował się reżyserią filmową. W 1962 roku zadebiutował nowelą Stary profesor, która stanowiła część filmu Spóźnieni przechodnie Jana Rybkowskiego, oraz zrealizował filmową wersję sztuki Czechowa Łabędzi śpiew. Następnie wyreżyserował Wystrzał (1965) oraz Mistrza (1966), które stanowią klasykę filmu telewizyjnego.

Dużą popularność i uznanie przyniosły mu zwłaszcza dwa filmy (oba mają wersje kinową i telewizyjną): Hrabina Cosel (1968) oraz wybitna ekranizacja sagi rodzinnej Noce i dnie (1975, nominacja do Oscara) z udziałem żony reżysera, aktorki Jadwigi Barańskiej.

W 1980 roku współtworzył serial telewizyjny The Wall (Mur) w reżyserii Roberta Markowitza (prod. USA), poświęcony powstaniu w getcie warszawskim. Wkrótce wraz z żoną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Do reżyserii powrócił w latach 90. Zrealizował wówczas w Polsce Damę kameliową (1994) i dwa spektakle telewizyjne: Ścieżki chwały oraz Cezar i Pompejusz. W 2002 roku wyreżyserował oparty na scenariuszu jego oraz Jadwigi Barańskiej głośny film Chopin. Pragnienie miłości.

Za pracę artystyczną był wielokrotnie nagradzany w Polsce i za granicą. W 2008 roku został odznaczony Medalem  Zasłużony Kulturze — Gloria Artis. Jest profesorem na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA), gdzie wykłada reżyserię. W 2009 roku opublikował książkę wspomnieniową Noce i dnie mojego życia.

Beata Pieńkowska