Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, aktor, producent, literat. Urodził się 10 marca 1955 roku w Olsztynie. W latach 1973-1974 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Absolwent Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (1978; dyplom w 1980). W latach 1984-1985 studiował na kalifornijskiej uczelni Cal-Arts.

Zanim zadebiutował pełnometrażowym filmem fabularnym Vabank (1981), zrealizował krótki dokument Zrób to sam (1978) oraz średniometrażową fabułę telewizyjną z cyklu „Sytuacje rodzinne” – Bezpośrednie połączenie (1979). Vabank przyniósł mu popularność, uznanie krytyki i szczodrość festiwalowych jurorów (nagrody w Koszalinie, Gdańsku, Karlowych Warach, Manili, Cattolicy, Vevey, Marsylii). Osadzona w latach trzydziestych pełna suspensu i nieoczekiwanych zwrotów akcji komedia kryminalna o legendarnym kasiarzu i nieprzepadającym za nim właścicielu podejrzanego banku imponowała perfekcyjną realizacją, trafną obsadą, a nade wszystko – finezyjnym scenariuszem. Podobnie jak jej sequel – Vabank II, czyli riposta (1984). Te dwa filmy przedzielił Machulski efektowną Seksmisją (1983; nagrody w Gdańsku, Łagowie, Syrenka Warszawska, Złota Kaczka), utrzymaną w poetyce science fiction, zabawną opowiastką o dwóch mężczyznach poddanych hibernacji, którzy obudzili się z niej po półwieczu, gdy na Ziemi w wyniku nuklearnego kataklizmu męski gatunek został całkowicie wyniszczony. W kolejnych filmach konsekwentnie doskonalił charakter filmowego pisma: Kingsajz (1987; nagrody w Gdyni, Brukseli, Avoriaz, Złota Kaczka) to baśniowa komedia rozgrywająca się w Szuflandii, w której mieszkają krasnoludki marzące o przeniesieniu się za pomocą tytułowego preparatu do krainy osobników o normalnym wzroście, Déjà vu (1989) – błyskotliwa, pełna humoru oraz zabawnych filmowych cytatów i odnośników historia amerykańsko-rosyjskich porachunków gangsterskich na terenie budującej komunizm sowieckiej Rosji.

W tonacji bardziej serio utrzymany jest V.I.P. (1991), pełen sensacji, ale i obserwacji obyczajowych, a przede wszystkim Szwadron (1992; nagrody w Gdyni), w którym reżyser spogląda na powstanie styczniowe oczyma tłumiących je żołnierzy tytułowego oddziału, czy rozgrywający się współcześnie serial telewizyjny – Matki, żony i kochanki (1995-1995).

Filmem Girl Guide (1995; Złote Lwy w Gdyni), „kolażem rockendrollowo-szpiegowsko-góralskim”, zrealizowanym – jak sam wyznaje – metodą grunge'owego graffiti, gdzie pozornie nic do siebie nie pasuje, a jednak składa się na koherentną całość, powrócił do komediowego entourage’u, który udanie kontynuuje w filmach kolejnych, utrzymanych najczęściej w formule komedii sensacyjno-kryminalnych, bogato czerpiących z historii X Muzy: Kiler (1997; nagroda w Gdyni, Brylantowy Bilet, Złota Kaczka), Kiler-ów 2-óch (1999), Pieniądze to nie wszystko (2001), Vinci (2004; nagroda w Gdyni, 2 Orły). Interesująco prezentuje się również Kołysanka (2010; nagroda w Odessie), jego pastiszowe spojrzenie na filmowy horror.

Juliusz Machulski jest także uzdolnionym aktorem, wystarczy wymienić jego role w Personelu (1975) Krzysztofa Kieślowskiego czy Lekcji martwego języka (1979) Janusza Majewskiego, a także świetnym literatem, czego dowodem nie tylko scenariusze jego filmów, ale i błyskotliwie napisana, z humorem ale i życiową refleksją, autobiograficzna książka Hitman (2012). Jest również uznanym producentem, założycielem i kierownikiem artystycznym Studia Filmowego „Zebra”. W latach 1989-1991 był członkiem Komitetu Kinematografii, w latach 2003-2008 – prezesem Polskiej Akademii Filmowej, a w latach 2005-2008 oraz od roku 2011 – członkiem Rady Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.

Jerzy Armata