Akademia polskiego filmu

"Romans kolejowy", "powieść seksualna", "estetyczna katastrofa w dwóch tomach" - tak określano na początku wieku "Dzieje grzechu" Stefana Żeromskiego. Drukowana na łamach warszawskiej "Nowej Gazety" - od września 1906 do lutego 1908 - powieść stała się skandalem literackim epoki. Filmowcy zainteresowali się nią już w roku 1911. Za przyzwoleniem pisarza pierwszej ekranizacji - oczywiście niemej - dokonał wówczas Antoni Bednarczyk i była to pierwsza w Polsce filmowa adaptacja literackiego utworu. W roku 1933 wersję dźwiękową zrealizował Henryk Szaro, film Waleriana Borowczyka jest więc już trzecią adaptacją powieści Żeromskiego i to adaptacją bardzo wierną. "Czytając "Dzieje grzechu" myślałem jednak mniej o bohaterach, a bardziej o samym pisarzu, o tym jaki był jego prawdziwy stosunek do nich, myślałem też o czytelniku, o jego reakcjach i wyobraźni. Na tym głównie polega wierność mojego filmu w stosunku do powieści" - mówił reżyser w jednym z wywiadów. Film zwraca uwagę bogatą scenografią i dbałością o szczegóły, większa część akcji rozgrywa się we wnętrzach naturalnych, głównie w Łodzi. Wszystko jest wierną kopią rzeczywistości, np. obrazy wiszące w domach bohaterów w większości zostały wypożyczone z muzeum. Autorce scenografii Teresie Barskiej zadanie ułatwiła drobiazgowość, z jaką Żeromski opisywał wnętrza. Walerian Borowczyk ogromną uwagę przywiązuje nie tylko do scenografii, ale i do zdjęć, sam bowiem jest operatorem. Dlatego też wybrał Zygmunta Samosiuka, którego uważał wówczas za najlepszego polskiego operatora, jak podkreślał, jego zrozumienie roli operatora, ogromna elastyczność, umiejętność przystosowania się do życzeń i temperamentu reżysera są przykładowe".
Akcja "Dziejów grzechu" rozgrywa się na przełomie wieków. Ewa Pobratyńska, młoda dziewczyna pochodząca ze zubożałej rodziny ziemiańskiej, pracuje w biurze kolejowym. Zarobione pieniądze odaje rodzicom, którzy utrzymują się jedynie z wynajmowania pokojów sublokatorom. Właśnie między jednym z nich, Łukaszem Niepołomskim, a Ewą rodzi się miłość. Łukasz jest jednak żonaty, a jego starania o rozwód nie przynoszą efektów. Matka Ewy, przeczuwając zbliżającą się tragedię, nakłania Niepołomskiego, by wyjechał z miasta. Zakochana Ewa trafia jednak na jego ślad - dowiaduje się, że jej ukochany został ranny w pojedynku i jest w szpitalu. Dziewczyna rzuca dom i pracę i jedzie do Łukasza. Jej opieka sprawia, że szybko wraca on do zdrowia. Na czas rekonwalescencji wynajmują pokój w żydowskiej dzielnicy. Szczęście Ewy trwa jednak krótko, Łukasz wyjeżdża do Rzymu, by starać się o rozwód, a ona uświadamia sobie, że jest w ciąży. Pod wpływem szoku Ewa zabija dziecko, które im się rodzi. Ewą opiekuje się kochający ją hrabia Szczerbic. Ewa dowiaduje się, że Łukasz po uzyskaniu rozwodu ożenił się z posażną panną. Zostaje kochanką bandyty Pochronia, którego wspólnik wie o zabitym dziecku. Szantażowana bierze udział w rabunkowym morderstwie Szczerbica. Ucieka do Polski, zostaje prostytutką. Pochroń organizuje napad na mieszkanie Łukasza. Ewie udaje się go ostrzec, lecz sama, śmiertelnie ranna, umiera na rękach ukochanego.

www.filmpolski.pl