Filip Bajon
Filip Bajon, „Poznań '56", fot. Marek Rajca, źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/
Reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, producent, aktor, pisarz, pedagog. Urodził się 25 sierpnia 1947 roku w Poznaniu. Absolwent prawa na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1970) oraz Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (1974). Od 1970 roku publikuje opowiadania na łamach prasy literackiej. W 1971 roku wydał swą pierwszą powieść Białe niedźwiedzie nie lubią słonecznej pogody, która przyniosła mu Nagrodę im. Wilhelma Macha za najlepszy debiut prozatorski (1972). Opublikował także zbiór opowiadań Proszę za mną na górę (1972), powieści – Serial pod tytułem (1974), Podsłuch (1994) i Cień po dniu (2006) oraz wiele scenariuszy filmowych.
Jako reżyser zadebiutował krótkometrażowym filmem eksperymentalnym Videokaseta (1976), w tym samym roku zrealizował pierwszy fabularny film telewizyjny Powrót, trzy lata później – pierwszy pełnometrażowy film kinowy Aria dla atlety (1979), uhonorowany nagrodami za debiut w Gdańsku i San Remo, w którym przedstawił pełne dramatyzmu dzieje zapaśnika Władysława Góralewicza, kolekcjonera i miłośnika opery (jego pierwowzorem był Zbyszko Cyganiewicz, mistrz świata w walkach francuskich i wolnoamerykańskich). W Wizji lokalnej 1901 (1980; Nagroda Główna Jury w Gdańsku) przypomniał protest dzieci z Wrześni przeciwko germanizacji, a akcję Limuzyny Daimler-Benz (1981; nagroda w Figueira da Foz) umieścił w 1939 roku, w przededniu napaści Niemiec na Polskę. Bajon często rozgrywa akcję swych opowieści na granicy dwóch epok – coś się kończy, coś zaczyna – czego dowodem nie tylko wymienione wyżej filmy, ale i obrazy późniejsze: Magnat (1986; Nagroda Specjalna Jury w Gdyni) – zrealizowana z ogromnym rozmachem inscenizacyjnym historia śląskiej rodziny arystokratycznej, od początku wieku do narodzin faszyzmu, Bal na dworcu w Koluszkach (1989) – groteska tocząca się na przełomie lat 1978-79, zimą, „kiedy zamarzł nawet socjalizm”, Lepiej być piękną i bogatą (1993) – komedia czasu transformacji ustrojowej. W pewnym sensie „czas przełomu” dotyczy również Poznania ’56 (1996; Nagroda Specjalna w Gdyni), w którym o proteście robotniczym opowiada z punktu widzenia dzieci, czy ekranizacji Przedwiośnia (2001) Stefana Żeromskiego. Reżyser nie stara się snuć swych opowieści w duchu paradokumentalnym, a tworzy własny świat, w którym wydarzenia minione czy rzeczywistość aktualna są jedynie osnową kreacji artystycznej.
W 1991 roku realizuje Powtórkę z Conrada, pierwszy swój film dokumentalny. Kolejne – Poszukiwany Ryszard Kapuściński (1998), Portret męski we wnętrzu (1999), Opowiem ci, jak wrócę (2007) – poświęca wybitnemu literatowi oraz… żeglarstwu. Spośród jego prac teatralnych na szczególną uwagę zasługują: Z życia glist Per Olova Enquista, wystawione na Scenie na Piętrze w Poznaniu, Płatonow Antoniego Czechowa w Starym Teatrze w Krakowie oraz Szaleństwo Jerzego III Alana Benneta w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. W latach 90. kierował Studiem Filmowym „Dom”. Wykładowca na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz PWSFTViT w Łodzi (od 2008 roku – dziekan Wydziału Reżyserii). Członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2002), laureat Złotego Glana, nagrody łódzkiego kina Charlie dla „twórcy niezależnego z uporem przeciwstawiającego się modom i trendom dominującym w kulturze popularnej”, przyznanej podczas XVI Forum Kina Europejskiego Cinergia (2011).
Jerzy Armata
Bibliografia
Książki:
Braniecki W., Szczun: z Filipem Bajonem o Poznaniu, o jego wielkopolskiej trylogii filmowej rozmowy prawie o wszystkim, Poznań 1998.
Bajon F., Cień po dniu: powieść autobiograficzna, Warszawa 2006.
Nurczyńska-Fidelska E., Kino polskie w trzynastu sekwencjach, Kraków 2005.
Artykuły:
Kosiński A., Przedwiośnie, „Cinema Polska” 2001, nr 03, s. 28-31.
Górzański J., Odkryć samego siebie, „Film” 1979, nr 45, s. 8.
Lewandowski J., Podglądanie końca świata, „Film” 1983, nr 16, s. 10-11, 18.
Maniewski M., Między przeszłością a dniem dzisiejszym, „Film” 1986, nr 23, s. 10-11.
Wojciechowski P., Wysłannik przyszłości, „Film” 2001, nr 4, s. 50-51.
Bajon F., Bajon kontra, „Film” 2001, nr 4, s. 52-53.
Szczerba J., Jest już przedwiośnie, „Gazeta Wyborcza” 21.2.2001, nr 44, s. 15.
Bajon F., Mnożenie artystycznych światów, „Kino” 1980, nr 2, s. 4-5.
Rola L., Faszyzm w pastelach, „Kino” 1983, nr 1, s. 14-16.
Kałużyński Z., Raczek T., Dzieje grzechu cymbała, „Wprost” 2001, nr 15, s. 122-123.
Wywiady:
Jaworska J., Florencja w rodzinie, „Dialog” 2008, nr 6, s. 75-77.
Kobus. J., Bajon: Kpię z kapitalizmu, „Dziennik. Polska Europa. Świat” 6.9.2006, nr 118, s. 28.
Polak C., Bajon: Moje filmy się nie starzeją, „Dziennik. Polska Europa. Świat” 1.7.2008, nr 152, s. 18.
Szapołowska G., Gry męsko-damskie, „Dziennik. Polska Europa. Świat – Życie jest piękne” 2006, nr 14, s. 6-7.
Mielech J., Kociaki na ekranie, „Ekran” 1992, nr 6, s. 12.
Dondziłło C., Po debiucie, „Film” 1978, nr 33, s. 8-9.
Kornatowska M., Myśleć formą, „Film” 1980, nr 19, s. 14-15.
Kreutzinger K., Anatomia buntu, „Film” 1981, nr 2, s. 10-11.
Górzański J., Moje kino. Filip Bajon, „Film” 1985, nr 36, s. 14-15.
Demidowicz K., Świat nie przedstawiony, „Film” 1998, nr 09, s. 84-86.
Sadowska M., Baryka jak James. Dean, „Film” 2000, nr 12, s. 40.
Mróz M., Najdłuższy pocałunek w historii polskiego kina, „Film” 2010, nr 10, s. 24-30.
Bukowiecki A., Zróbmy z tego kino!, „FilmPro” 2010, nr 1, s. 33-34.
Szczerba J., Rozbierając Aleksandra Hrabiego Fredrę, „Gazeta Wyborcza” 10.9.2008, nr 212, s. 19.
Szczerba J., Śluby panieńskie, „Gazeta Wyborcza” 8.10.2010, nr 236, dod. „Śluby panieńskie”, s. 1-4.
Bajon F., Za dużo odłożonych pomysłów, „Gazeta Wyborcza” 22.7.2013, nr 169, s. 14-15.
Mruklik B. Każdy musi mieć swoją historię. Rozmowa z Filipem Bajonem, „Kino” 1979, nr 11, s. 10-15.
Wróblewski J., Gra z historią, „Kino” 1987, nr 7, s. 1-5.
Mazur U., Po stronie buntu, „Kino” 2000, nr 6, s. 4-6.
Janicka B., Nieudana miłość, „Kino” 2001, nr 4, s. 34-36.
Zarębski K., O Fredrze i kinie historycznym, „Kino” 2010, nr 10, s. 32-34.
Korczarowska N., Chciałbym zejść z pomnika, najkrócej mówiąc. Poznań 56 Filipa Bajona, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 77-78, s. 244-269.
Maciejewski Ł., Moje miejsce na Ziemi, „Magazyn Filmowy SFP” 2010, nr 3, s. 10-13.
Rigamonti M., Jak Bajon skroił Fredrę, „Newsweek Polska” 2010, nr 40, s. 92-94.
Pietrasik Z., Macież wy odwagę Lenina?, „Polityka” 2000, nr 31, s. 44-46.
Masłoń K., Cierpienia młodego Baryki, „Rzeczpospolita” 17-18.2.2001, nr 041, s. A7.
Warzyńska - Bartczak Z., Konstruktor, „Studio – Kamera” 2010, nr 1, s. 39-43.
Maciejewski Ł., Walka postu z karnawałem, „Tygodnik Powszechny” 2010, nr 22, s. 32-33.
